نه گفتن را تمرین کنید – علت های بله گفتن و روش های نه گفتن
آیا شما هم از جمله افرادی هستید که نه گفتن برایشان کار دشواری است؟
معمولا به بسیاری از زنان و مردانی که در خانواده‌های سنتی بزرگ می‌شوند، آموخته می‌شود که از گفتن «نه» خودداری کنند. مخصوصا زمانی که در مقابل یک فرد بزرگ‌تر و به اصطلاح «قدرت بالا دست» قرار می‌گیرند. حتی برخی از ما به یاد داریم در زمانی که کودک و یا نوجوان بودیم بزرگ‌ترهایمان به ما می‌آموختند که هرگز نباید به والدین، خویشاوندان، معلم ، رئیس و یا حتی دیگر مردم جواب منفی بدهیم و به آنها «نه» بگوییم.
عوامل اصلی نه نگفتن
فشارهای مختلف فرهنگی، جنسیتی، اجتماعی و یا سلسله مراتب اداری و سازمانی از عوامل مهمی هستند که ما را وادار می‌کنند به جای «نه» گفتن، پاسخ «بله» را در موقعیت‌های مختلف به کار بریم.
بیشتر مواقع ترس از طرد شدن از سوی دوستان، اخراج شدن از محیط کار، پرهیز از رو در رو شدن با دیگران و یا احساس گناه از ناراحت کردن و رنجاندن دیگران موجب می‌شود که توان «نه» گفتن نداشته باشیم. البته احترام گذاشتن به دیگران و رعایت حقوق آنها ضروری است و یک ویژگی انسانی و پسندیده است. اما برای رها شدن از بسیاری از اضطراب‌ها و استرس‌های غیرضروری در زندگی که از تن دادن به خواسته‌های گاهی نابه‌جای دیگران ناشی می‌شود، داشتن قدرت نه گفتن، مهارتی ارزشمند به شمار می‌آید.
همه ما بارها و بارها در موقعیت‌هایی قرار گرفته‌ایم که گفتن کلمه «نه» برایمان دشوار بوده است. برای مثال شما برای تعطیلات نوروز با گروهی از دوستانتان برنامه یک سفر ترتیب داده‌اید و ناگهان والدین شما می‌گویند که چقدر از حضور شما در خانه برای عید نوروز خوشحال خواهند شد و یا رئیس شما، انجام کارهای بیشتری را در یک مقطع زمانی خارج از ساعت اداری طلب می‌کند، حال آن که شما برای آن ساعت برنامه‌ای از قبل تعیین کرده‌اید و یا استاد دانشگاه از شما می‌خواهد اگر می‌توانید در انجام یک طرح تحقیقی که خودش روی آن کار کرده به او کمک کنید و البته شما علاقه‌ای به آن ندارید و یا شخصی، شما را برای ناهار به منزلش دعوت می‌کند، حال آن که شما مایل به رفت وآمد با او نیستید.
اگر شما از آن دسته افرادی هستید که به دفعات در مقابل چنین درخواست‌هایی، تسلیم می‌شوید و با آنها موافقت می‌کنید و همیشه از این بابت احساس ناخوشایندی دارید، ممکن است بخواهید بدانید چرا هنگامی که «نه» گفتن را ترجیح می‌دهید، ناخواسته «بله» می‌گویید.
چرا به جای نه گفتن ، بله می‌گوییم؟
ممکن است شما نگران از بین رفتن روابط خود با دیگران یا نگران وارد آمدن آسیبی به این روابط باشید، بنابراین ارتباطات خود را مانند شیء شکننده‌ای تلقی می‌کنید که حفظ آن به اطاعت‌های دائمی شما وابسته است.
شما همانند بسیاری از افراد از نه گفتن احساس گناه می‌کنید، چون آموخته‌اید برای خودداری از آسیب وارد کردن به احساسات دیگران از خواسته‌های خود دست بکشید. بنابراین احساس مسئولیت شما در قبال احساسات شخصی دیگران به حق جلوه می‌کند، گویی شادی آنها در گرو موافقت شماست.
بدین ترتیب ممکن است احساس کنید با نه گفتن به دیگران به دلیل خودخواهی و خودمداری، انسان بدی هستید چون یاد گرفته‌اید باید فداکار باشید و خود را نادیده بگیرید. بنابراین بیش از خودتان، دلواپس و متوجه دیگران هستید و وقتی از شما تقاضایی می‌شود ممکن است احساس کنید مورد لطف و موهبت قرار گرفته‌اید. این امر سبب می‌شود تا احساس مهم بودن کنید و نگران آن باشید که در صورت مخالفت، هرگز دوباره چنین تقاضایی از شما نشود. این‌ها، نمونه‌هایی از احساسات دست و پاگیری هستند که می‌توانند در آزادی عمل شما مداخله کنند.
چند نکته کلیدی برای یادگیری نه گفتن
بیایید چند نکته مهم و کاربردی را برای حل این مشکل با هم مرور کنیم، شاید بتوانید خود را از این گرفتاری مداوم نجات دهید. برای آموختن نه گفتن همیشه به خودتان یادآوری کنید که:
- پس از گفتن اولین «نه» به اولین نفر، بی‌تردید برای گفتن «نه»های بعدی راحت‌تر خواهید بود و ساده‌تر می توانید تقاضاهای بعدی را رد کنید.
- گفتن عبارت کوتاه «نه، متاسفم» کافی است. چون توضیح و تفصیل‌های بعدی ممکن است مردد بودن و قاطعیت نداشتن شما را در تصمیمتان نشان دهد یا موجب سوءتعبیر شود و یا فرصتی ایجاد کند که فرد مقابل، خواسته خود را دوباره تکرار و بر آن اصرار کند.
- کمترین عبارت برای رد کردن تقاضای دیگران همیشه بیشترین تاثیر را دارد. «نه» گفتن به شیوه مودبانه قوی‌ترین پیام برای رد درخواستی است که اجباری به انجام آن ندارید.
- مودبانه «نه» بگویید اما هرگز برای «نه» گفتن عذرخواهی نکنید.
- همیشه به یاد داشته باشید موافقت با خواسته‌های دیگران لزوما شما را به یک انسان «خوب‌تر» تبدیل نمی‌کند.
- اگر در محیط زندگی یا کار خود به عنوان فردی شناخته شده‌اید که می توانید انبوهی از کارها و وظایف را در یک زمان انجام دهید و یا همه کارها را خوب انجام می‌دهید، این نقش اسطوره‌ای را خراب کنید. گاهی ستاره شدن موجب می‌شود همواره خواسته‌های بیشتری از جانب اطرافیان به سوی شما جاری شود.
- به خاطر داشته باشید شما هرگز نمی‌توانید به اندازه کافی برای راضی کردن همه، کار کنید بنابراین برای تحقق این توهم بیهوده تلاش نکنید.
- محدودیت‌ها و حد و مرزهای خود را بشناسید و دائم به خود یادآوری کنید. با این شناخت راحت‌تر می‌توانید از مخمصه رگبار تقاضاهای بی‌منطق و نا‌بجای دیگران خلاصی یابید.
- باور کنید می توانید «نه» بگویید و درعین حال هم فردی متعهد و دلسوز برای دیگران باقی بمانید.
- هر روز به خودتان یادآوری کنید «نه گفتن» حق شماست و شما را آزاد می‌کند.
- برای اینکه دچار تشویش نشوید، ابتدا محترمانه به درخواست فرد مقابل گوش دهید و صحبت او را قطع نکنید و پس از پایان یافتن جملات وی، پاسخ دهید.
- کلمه «نه» را خیلی ساده و با آرامش بگویید و سعی کنید صدایتان بلند و آشفته نباشد. خیلی راحت بگویید که این بار نمی‌توانید کمکی بکنید. آرام اما صریح «نه» بگویید.
- گاهی می‌توانید بگویید برنامه کاری‌ام پر است اما لطفا بیش از این توضیح ندهید. شما هرگز مجبور نیستید برای رد کردن درخواست دیگران توضیح دهید و دلیل بیاورید چون قطعا دلایل خود را دارید و شاید نخواهید راجع به آنها حرف بزنید. پس بدانید شما حق دارید دلایل خود را برای «نه» گفتن بازگو نکنید.
- سعی کنید با لحنی تحریک کننده و ستیزه‌جویانه صحبت نکنید و کاملا خونسرد باشید.
- اگر مخاطب پاسخ منفی شما را نپذیرفت، محکم سر حرفتان بمانید و موضع خود را با همان آرامش قبل حفظ کنید. به مخاطب خود بگویید تصمیمتان قطعی است و آن را تغییر نخواهید داد.
- به خودتان یادآوری کنید که وقت شما متعلق به خودتان است و اگر دیگران تقاضا می‌کنند آن را در اختیارشان قرار دهید، انتخاب با شماست که درخواست آنها را بپذیرید یا رد کنید.
- برای راحت‌تر نه گفتن در موقعیت‌هایی که به نظرتان خطر کمتری دارد یا استرس کمتری دارید این کار را تمرین کنید و گفتن پاسخ های منفی را آغاز کنید. به خصوص زمانی که کاملا مطمئن هستید حق گفتن کلمه «نه» را دارید. با این تمرین توانایی نه گفتن را در موقعیت‌های مشکل‌تر به دست خواهید آورد و در مواقعی که از درون به خود مطمئن نیستید این تمرین سبب ایجاد اطمینان می‌شود.
راحت نه بگویید
برای اینکه راحت‌تر «نه» بگویید این هفت راهکار را به خاطر بسپارید:
- به خودتان یادآوری کنید اگر درخواستی را رد می‌کنید به این خاطر است که در این زمان اولویت‌های مهم‌تری دارید. اگر وقت شما به لحاظ کاری پر است توجه به اولویت‌بندی تعهدات می تواند کمکتان کند تا راحت‌تر نه بگویید. اجازه دهید مخاطبتان نیز بداند زمانی برای پاسخ مثبت دادن به تقاضای او ندارید.
- در صورتی که برایتان ممکن است می‌توانید به مخاطب خود بگویید: “اکنون زمان مناسبی برای انجام درخواست شما نیست و اگر موافقید آن را به زمان دیگری موکول کنیم.”
- می‌توانید جمله خود را اینگونه آغاز کنید: “خیلی دوست دارم کار شما را انجام دهم اما ….”
- همچنین می‌توانید به مخاطب خود بگویید: “اجازه دهید راجع به درخواست شما فکر کنم و بعدا پاسخ بدهم.”
- اگر فردی به شما یک فرصت کاری پیشنهاد کرده که به آن نیازی ندارید به جای بحث طولانی و خسته کننده به او بگویید که پیشنهادش خوب است اما شما به دنبال موقعیت دیگری هستید.
- اگر دیگران کاری را از شما می خواهند که به دلیل نداشتن اطلاعات کافی یا مهارت لازم توان انجام آن را ندارید صادقانه بگویید: “متاسفم من فرد مناسبی برای انجام این کار نیستم، چرا شخص دیگری را برای این کار انتخاب نمی‌کنید؟”
- با تمام این تفاصیل عبارت «نه، نمی‌توانم.» ساده‌ترین و صریح‌ترین راهکار برای نه گفتن است. تمام موانعی را که برای نه گفتن در ذهن دارید ساخته ذهن شما هستند و حقیقت ندارند. آنها را بشناسید و از بین ببرید. به «نه گفتن» فکر نکنید، فقط این کار را انجام دهید. به زودی از درک این واقعیت که نه گفتن به آن اندازه که فکر می‌کردید بد و مخرب نیست، شگفت‌زده خواهید شد.
شما جزء کدام دسته از افراد هستید آیا نه گفتن برای شما ساده است؟