شوره سر … کنترل یا درمان … ؟
بیاید شوره سر را بهتر بشناسیم.
در زندگی ، هیج لذتی برای من بالاتر از این نیست ، که مادرم دعوایم کند ! تعجب نکنید … واقعا این را جدی گفتم . مهربانی و خیرخواهی دلسوزانه ای که در این دعواها و توبیخ های کلامی مادرانه موج می زند ، با هیچ پدیده ای در جهان هستی قابل قیاس نیست.
حتی الان که ۵۳ سال از عمرم می گذرد ، هنوز دلم ضعف می رود برای اینکه مادرم با اخم خطابم کند که ؛ بچه جان … ! مگر نگفتم اینطور … ؟! … مگر نگفتم آنطور … ؟!
خداوند سایه ی مادران زمینی را پاینده ، و روان مادران بهشتی را شاد گرداند .
راستش را بخواهید ، بهانه ی نوشتن این سطور ، دعوای چند روز پیش مادرم بود که صبح زود ، وقتی منزل را برای رفتن به سرکار ترک می کردم ، مرا مورد عتاب قرار داد که ؛
” بچه جان ! ما از دست تو چیکار کنیم ؟ از اول اسفند شروع کردیم به خونه تکونی . ولی هر گوشه ی خونه رو که نگاه می کنیم رد پای شوره ها و پوسته های سر تو دیده میشه و زحمات من و همسرت رو ، بی اثر می کنه. برف زمستونم اینقدر روی زمین نمی نشینه ! هرچند که زمستونام دیگه زمستون نیست. یادش بخیر قدیما از شدت برف توی گذر ، تونل میزدند تا رد بشیم ! “
من هم ضمن عذرخواهی چندباره و بوسیدن دست مادرم ، توضیح دادم که ؛ ” شما شاهد هستید که ماهی یکبار یک شامپوی ضد شوره جدید میخرم و تا چند روز اوضاع خوب است ولی به محض قطع شامپو ، روز از نو … روزی از نو ! “
اما …. شب که از سرکار برگشتم با صحنه ی جالبی مواجه شدم . مادرم چند کاسه ی چینی را روی میز آشپزخانه گذاشته بود و به محض ورودم ، گفت ؛ ” بیا پسرم . تو که خودت به فکر نیستی ! ولی من تصمیم جدی گرفتم که شوره سرت رو درمان کنم . بیا تا بگم باید چکار کنی ! “
با نگاهی شگفت زده به کاسه ها ، پرسیدم ؛ ” مادر ! اینا دیگه چیه ؟! “
مادرم پاسخ داد ؛ ” اینها ، لیمو ترش ، روغن زیتون ، سرکه ، نعناع ، بابونه ، و کاسه ی آخری هم ماست کم چربه ! “
با تعجب پرسیدم ؛ ” مادر جان ! می خواهید روی سرم سالاد درست کنید !؟ “
مادر با تغیر گفت ؛ ” نخیر ! من صد تا پیراهن بیشتر از تو پاره کردم ! از امشب ، شبی یکی از اینها رو با آب ولرم مخلوط می کنی و به سرت میمالی ، نیم ساعت بعدش با هر شامپویی که دلت خواست سرت را بشور ! فهمیدی ؟! “
منهم در سکوت مطلق و با علامت سر ، تصدیق کردم که کاملا فهمیدم . و پذیرفتم که چاره ای جز انجام این دستورات ندارم . فقط امیدوارم که به انگیزه ی درمان شوره سر ، این چند تار موی باقیمانده هم از روی سرم نریزد !
**********************************
بی تردید یکی از مهمترین عوامل مؤثر در جذابیت ظاهری افراد ، داشتن موهایی سالم و شاداب و آراسته است ، و هر عاملی که باعث مخدوش ساختن این ویژگی های مثبت شود ، می تواند تاثیرات نامطلوبی بر روی تندرستی ، و همچنین اعتماد به نفس و روابط اجتماعی فرد داشته باشد.
شوره ی سر بعنوان یکی از مهمترین این عوامل ، مشکل عذاب آور و شایعی است که بسیاری از افراد جامعه با آن مواجهند.
به راستی این دانه های سفید رنگ آزارنده که با ظاهر نازیبای خود ، موجب آزار و ناراحتی فرد می شوند ، چه ماهیتی دارند ، چگونه بوجود می آیند و چرا اینچنین مقاوم و پایدارند ؟ و … آیا راهی برای رهایی از آنها وجود دارد ؟
برای یافتن پاسخ این سوالات که شاید ذهن بسیاری از شما خوانندگان گرانقدر و همراهان وفادار زیبایی ایرانی را مشغول کرده باشد ، و همچنین پرسش های دیگری در ارتباط با شوره و پوسته سر و عوارض ناشی از آن ، گفتگویی با دکتر سعید جمشیدی کارشناس حوزه ی درموکازمتیکس انجام داده ایم که شما را به مطالعه آن دعوت می کنیم .
با آقای دکتر به گفتگو خواهیم نشست
آقای دکتر ، قبل از هر چیز ممکن است بفرمائید که
این دانه های سفید رنگی که شوره سر نامیده می شود ، اصولا چه ماهیتی دارند و چگونه ایجاد می شوند ؟
شوره سر عارضه شایعی است که فراوانی آن در سطح جامعه به حدود %۵ می رسد و آغاز ظهور آن ، غالبا ً پس از سن بلوغ ( بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی ) است که معمولا با افزایش سن شدت می یابد و آقایان بیشتر از خانم ها به آن مبتلا می شوند.
یکی از عوامل اصلی شکل گیری شوره سر ، فعالیت یک نوع قارچ چربی دوست به نام ” پتروسپوریوم اووال ” است . البته پوست سر به دلیل ریزش طبیعی سلولهای مرده ی لایه شاخی ، بطور مستمر در حال نوسازی است و چنانچه روند جدا شدن سلولهای لایه ی بیرونی ، به صورت غیر عادی تسریع گردد ، شاهد بروز پوسته های ریز یا ورقه ورقه بر روی سر خواهیم بود.
این مشکل ، در افرادی که ذاتا با افزایش ترشح سبوم ( چربی طبیعی پوست ) در پوست سر خود مواجهند ، شدت بیشتری می یابد و از همین رو است که شوره و پوسته سر ، معمولا در مناطقی از پوست که غدد سباسه ( غدد مترشحه چربی ) فعال ترند ، بروز و ظهور بیشتری پیدا می کند .
البته این را هم ناگفته نگذارم که بعضی از بیماریهای وابسته به سیستم ایمنی مثل پسوریازیس نیز می تواند منجر به پوسته ریزی و التهاب پوست سر شود که تشخیص و درمان آن ، فقط به عهده ی پزشک متخصص پوست و مو است .
آقای دکتر ، آیا این باور درستی است که بعضی از افراد فکر می کنند
شوره سر ارتباط مستقیمی با خشکی پوست دارد و از همین رو ، تصور می کنند با شستشوی کمتر مو ، می توانند به رفع این مشکل کمک کنند ؟
خیر . چنین ارتباط مستقیمی وجود ندارد. اتفاقا شستشوی منظم و رعایت بهداشت مو به کاهش شوره کمک می کند. همانطور که ذکر شد ، دلایل اصلی شوره و پوسته سر ، نخست فعالیت یک نوع قارچ است و ، عامل بعدی اتفاقا ترشح بیش از حد چربی پوست است .
رژیم غذایی چطور ؟ آیا خوراکیهای خاصی هستند که باعث شوره ی سر شوند ؟
تاکنون ارتباط مشخص و مستقیمی بین دو این موضوع به اثبات نرسیده است . اما بعضی از تحقیقات نشان داده است که خوردن چربی و شیرینی زیاد و رژیم های غذایی پر نمک و غذاهای تند و ادویه دار ، و مصرف ناکافی خوراکی های حاوی ویتامین ها مثل میوه و سبزیجات ، شاید به تشدید شوره و عوارض آن کمک کند.
کسانیکه با مشکل شوره و پوسته کف سر مواجهند ، معمولا از خارش پوست سرشان هم شکایت دارند . آیا این دو موضوع با یکدیگر مرتبطند ؟
بله . در این بیماری مزمن ، که عرض کردم در پوست های چرب بیشتر دیده می شود و غالبا با پوسته های ضخیم و چسبنده همراه است ، تجمع چربی از یکسو و فعالیت عوامل قارچی از سوی دیگر ، موجب التهاب پوست و علائمی مثل خارش و قرمزی کف سر می شود که فرد را مکررا وادار به خاراندن پوست سر خود میکند و این تحریک موضعی ، خود باعث تشدید خارش و التهاب پوست می شود و درواقع این سیکل معیوب ، به شدت یافتن عارضه دامن میزند .
شما در تعریف این عارضه یعنی شوره سر ، فرمودید ؛ “یک بیماری مزمن” اولا چرا ؛ بیماری ؟ و ثانیا ؛ چرا مزمن ؟
مزمن ، از این جهت که شوره سر ، مثل تمام مشکلاتی که ردپای فعالیت های قارچی در آن وجود دارد ، نیاز به مراقبت و درمان طولانی مدت دارد . و بیماری ، از این جهت که مثل تمام ضایعات قارچی ، نیازمند اجرای دقیق و طولانی مدت پروتکل های درمانی ضد قارچ ، زیر نظر پزشک متخصص است.
ضمن اینکه ترشح بیش از حد چربی پوست در افراد مبتلا به شوره نیز ، نیاز به روش های درمانی و کنترلی دقیق و بلند مدت زیر نظر پزشک دارد .
خوب ، با این توضیحات کامل ، با دلایل اصلی ایجاد شوره و پوسته سر آشنا شدیم . لطفا بفرمائید که چه روش هایی برای از بین بردن شوره وجود دارد ؟ و آیا شامپوهای ضد شوره ، واقعا نقش درمانی در این زمینه دارند ؟
من باز هم تاکید می کنم که شوره ، یک بیماری مزمن است و باید زیر نظر پزشک با یک روش درمانی صحیح ، کنترل شود و به دنبال آن ، با یک برنامه ی مراقبتی طولانی از عود دوباره ی آن پیشگیری شود . البته انتخاب یک شامپوی تخصصی مناسب با ویژگی های مدنظر ، از ارکان اصلی درمان و کنترل شوره و پوسته سر است . اما ، گاهی در موارد شدید ، نیاز به لوسیون های موضعی نیز هست که در داروخانه بر اساس نسخه ی پزشک ساخته می شود . حتی ممکن است داروهای خوراکی ضد قارچ نیز برای فرد مبتلا تجویز گردد .
چند توصیه بهداشتی را هم لازم به ذکر می دانم . سرتان را با آب خیلی داغ نشوئید . هر شب موهایتان را خوب برس بزنید . این کار باعث بهبود گردش خون و تغذیه بهتر ریشه موها میشود . بعد از شامپو ، موها را خوب آبکشی کنید که بقایای مواد شوینده روی پوست سرتان باقی نماند . از استرس و خواب ناکافی و نامنظم و مصرف دخانیات دوری کنید.
آقای دکتر ، فرمودید که یکی از ارکان اصلی در برنامه های درمان و کنترل شوره ، انتخاب یک شامپوی تخصصی مناسب است.
چنین شامپویی باید دارای چه مختصاتی باشد ؟
قبل از هرچیز باید از یک عامل ضدقارچ ، مثل ” کلیمبازول ” ( Climbazole ) برخوردار باشد . ثانیا باید حاوی یک ترکیب اختصاصی ضدشوره ، مثل ” اوکتو پیروکس ” ( Octopirox ) نیز باشد.
علاوه بر اینها ، وجود یک اسید میوه با خاصیت لایه برداری ملایم ، مثل ” اسید سالی سیلیک ” می تواند به پاک سازی بهتر پوسته های کف سر کمک کند.
آیا این شامپوها خارش کف سر را که فرمودید معمولا با شوره و پوسته همراه است ، نیز از بین می برد ؟
بعضی از شامپوهای تخصصی ضد شوره ، حاوی ترکیبات گیاهی ضدخارش و ضد التهاب نیز هستند که می توانند با این عارضه نیز مقابله کنند . به عنوان مثال ، می توانم از ترکیبی به نام ” آلفا – بیسابولول ” ( Bisabolol ) نام ببرم که عصاره ی گیاه بابونه است و در طب سنتی ما ، به داشتن اثر ضد التهاب و ضد خارش معروف است.
وجود این همه ترکیب درمانی در یک شامپو ، منجر به خشکی تار موها و یا حالت ناپذیری آنها نمیشود؟
خوب ، قطعا بهتر است شامپویی انتخاب شود که در فرمولاسیون آن ، به این موضوع هم توجه شده باشد و حاوی موادی باشد که شرایط طبیعی و نرمی و لطافت و حالت پذیری موها را نیز بر هم نزند.
یکی از این ترکیبات که من دیده ام در فرمول بعضی از شامپوهای تخصصی ضد شوره به کار می رود و باعث می شود لطافت و شانه پذیری موها حفظ شود ، ترکیبی است به نام ” پروتئین ابریشم “.
شامپوهای تخصصی ضد شوره ، روش مصرف خاصی دارند ؟
بله . معمولا با هفته ای سه نوبت شروع می شود . بعد از سه چهار هفته و در صورت بهبودی نسبی ، به هفته ای دوبار ، و بتدریج به هفته ای یکبار کاهش می یابد . اما این هفته ای یکبار مصرف ، باید حداقل به مدت شش ماه تا حصول نتیجه ی مطلوب ادامه یابد.
کف شامپو را باید دو سه دقیقه به آرامی روی پوست سر ماساژ داد و سپس خیلی خوب آبکشی نمود . البته همانطور که عرض کردم گاهی پزشک مجبور به تجویز لوسیون های موضعی و حتی داروهای خوراکی هم می شود.
اما مسلما ، فرد مبتلا باید بداند که شوره ی سر ، با چند روز مصرف یک شامپو ، بهیچوجه از بین نمی رود و باید پذیرش و همکاری لازم برای یک برنامه ی درمانی دراز مدت را داشته باشد .
گاهی از بعضی افراد می شنویم که استفاده موضعی از ترکیبات طبیعی مثل لیمو ، سرکه ، بابونه ، یا حتی ماست ، می تواند در کاهش شوره ی سر مفید واقع شود . آیا چنین مطالبی ریشه ی علمی دارند ؟
استفاده از گیاهان و میوه ها ، جایگاه ویژه ای در طب سنتی ما دارد و بعضا ، با علم طب نوین نیز همخوانی دارد.
مثلا در همین مواردی که شما مثال زدید ، اسید لاکتیک موجود در ماست یا اسید سیتریک موجود در لیمو ، در زمره اسیدهای میوه هستند که پیشتر گفتم اثر لایه برداری ملایم دارند.
ولی مقدار ماده موثره آنها دقیقا مشخص نیست . در حالیکه یک اسید میوه مثل سالی سیلیک اسید را می توان با مقادیر کنترل شده ی درمانی ، در ترکیب یک شامپوی ضد شوره وارد کرد . یا گیاه بابونه که به آن اشاره کردید اثر ضد خارش و ضدالتهاب دارد ، اما همانطور که گفتم ، این اثر مطلوب ، بواسطه یکی از عصاره های گیاه بابونه به نام ” آلفا – بیسابولول ” اعمال می شود که می توان این عصاره ی خالص را به میزان مشخص و مورد نیاز در ترکیب شامپو به کار برد.
بنابراین ، با انتخاب یک برنامه ی صحیح درمانی که شامل یک شامپوی تخصصی خوب هم باشد، می توان به رها شدن از دست شوره و پوسته ی سر امیدوار بود ؟
بله . حتما همینطور است . مشروط به اینکه همکاری و شکیبایی لازم برای یک برنامه درمانی درازمدت شامل یک شامپوی تخصصی را داشته باشیم . و درکنار آن ، شیوه ی زندگی خود را براساس مثلث طلایی ” آرامش ، ورزش ، تغذیه ی سالم ” بنا کنیم .
