دنیای یک نوزاد چند روزه را بشناسیم

احساس عجیب و توصیف ناپذیری است هنگامی که نوزاد چند روزه خود را در آغوش می‌گیرید؛ نوزادی که از قرار بی‌دفاع‌ترین و ناتوان‌ترین  نوزاد، در گونه پستانداران است و وقتی نگاه معصومانه‌اش را به گونه‌ای گنگ به شما می‌دوزد، با نگاه و نوازش خود به او پاسخ می‌دهید.

واقعیت این است که بسیاری از ما تلقی درستی از توانایی‌های ذهنی و ادراکی این موهبت‌های آسیب‌پذیری که با محبت تمام در آغوش گرفته‌ایم نداریم. نوزادان انسان گرچه از لحاظ جسمی ضعیف‌تر از نوزاد بسیاری از دیگر جانداران باشند، اما از لحاظ ساختارهای مغزی به شکل خارق‌العاده‌ای پیشرفته‌اند و شاید بی‌دلیل نیست که در ابتدای تولد، نزدیک به نیمی از قد نوزاد چند روزه را سر او تشکیل می‌دهد.

در واقع در هنگام تولد، مغز از هر ساختار جسمانی دیگر به اندازه بزرگسالی خود نزدیک‌تر است. آگاهی از این واقعیت به ما کمک می‌کند تا توانایی‌های ادراکی نوزادان چند روزه خود را که به شکل طبیعی به رشد ساختارهای مغزی وابسته است، نادیده یا دست‌کم نگیریم.

شاید بسیار شنیده باشید که برخی به دلیل دانش اندک یا برخی تصورات غلط، نوزادان را حتی نابینا یا فاقد احساس بویایی می‌دانند و با خود فکر کرده باشید که واقعا ادراک نوزاد از دنیای پیرامونش چگونه است؟

پاسخ به این پرسش به ویژه می‌تواند برای مادرانی که اولین نوزادشان را به دنیای ما آورده‌اند و برای نخستین بار طعم شیرین مادر شدن را می‌چشند، بسیار مفید باشد. این مادران معمولا با دلشوره بیشتری به مراقبت از دلبندان خود می‌پردازند و دانستن اینکه نوزادشان چه درکی از دنیا دارد می‌تواند به آنها آرامش و اعتماد به نفس بیشتری بدهد.

در این زمینه یکی از مواردی که تا کنون بسیار محل پرسش بوده، توانایی‌های حواس پنجگانه یک نوزاد چند روزه است.

 

حواس پنجگانه نوزاد

لامسه

حس لامسه نوزاد در ابتدای تولد کاملا رشد یافته است و نوزاد چند روزه به لمس شدن از سوی شما به ویژه در ناحیه دهان و کف دست‌ها و پاها پاسخ می‌دهد.

نوزادان همچنین برخلاف آنچه برخی با اندکی بی‌رحمی ممکن است فکر کنند، کاملا نسبت به درد حساس هستند، اما متاسفانه چون جز گریه زبان دیگری بلد نیستند، این موضوع ممکن است در مواردی از سوی والدینشان مورد غفلت قرار گیرد و برای نمونه در مواردی که نیاز است، از داروهای بی‌حسی متناسب با شرایط جسمی نوزاد استفاده نشود. در این موارد نوزاد نگون‌بخت با گریه شدید و افزایش قابل توجه  ضربان قلب و عرق کردن دست‌و پا، خشم شدید خود را نسبت به غفلت والدینش نشان می‌دهد.

اگر دچار مشکلی از این دست شدید، پستانک آغشه به آب‌قند همراه با بغل کردن و نوازش کودک می‌تواند تاحدی مفید واقع شود.

در مورد اهمیت لمس کردن شاید بد نباشد بدانید که مطابق پژوهش‌های انجام شده، لمس کودک باعث می‌شود آندروفین که از مواد شیمیایی مسکن در مغز است، در بدن کودک آزاد ‌شود.

 

چشایی

نوزادان مزه‌های اصلی را مانند خود ما تشخیص و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. مثلا در برابر مزه شیرین عضلات صورت خود را شل می کنند و در پاسخ به مزه ترش لبهای خود را جمع می‌کنند. آنها همچنین هنگامی که مزه تلخ را بچشند دهان خود را به حالت قوسی به سمت پایین در می‌آورند.

نکته جالب این است که گرچه نوزادان شیرینی را به هر مزه‌ دیگری ترجیح می‌دهند، اما همزمان می‌توانند یاد بگیرند که مزه‌هایی را که چندان دوست ندارند را نیز در آینده دوست بدارند.

هنگامی چشیدن یک طعم نه چندان دلچسب با «سیرشدن» همزمان و هم‌آیند شود نوزادان یاد می‌گیرندکه آن مزه را بیشتر دوست بدارند. شاید سرمنشاء علایق ما به مزه‌های مختلف در بزرگسالی هم همین باشد.

 

 

بویایی

حس بویایی نوزادان نیز بسیار پیشرفته‌تر از آن است که ما می‌پنداریم. آنها بوی خوب را به راحتی از بوی بد تمیز می‌دهند و مثلا نسبت به بوی شکلات و موز واکنش مثبت و نسبت به بوی تخم‌مرغ گندیده واکنش منفی (اخم کردن) از خود نشان می‌دهند که این پدیده می‌تواند تاحدودی بر ارثی بودن واکنش‌های ما نسبت به بوی بد و خوب صحه بگذارد.

همچنین در نوزاد چند روزه انسان نیز مانند نوزاد دیگر پستانداران بو عامل مهمی در تغذیه محسوب می‌شود و همانطور که در سایر جانوران بو به مادران و نوزادان کمک می‌کند تا یکدیگر را بیابند، در نوزاد انسان نیز بو عامل مهمی در جذب شدن کودک به مادر و آرامش یافتن در آغوش اوست.

واقعیت این است که بوی مادر برای نوزاد آشناترین بوی عالم محسوب می‌شود و سابقه این آشنایی به هفته‌ها پیش از تولد باز می‌گردد. تحقیقات روشن کرده است که نوزادان از مدت‌ها پیش از تولد نسبت به بوی مادر انس نشان می‌دهند و پس از تولد نیز به سمت همان بوی آشنا جذب می‌شوند.

اگر نوزادی پس از تولد در میان پستان‌های مادرش گذارده شود بعد از مدت کوتاهی با پیدا کردن نوک پستان شروع به مکیدن و تغذیه از آن می‌کند، آزمایش نشان داده است اگر نوک یکی از پستان‌ها برای از بین بردن بوی طبیعی آن شسته شود، نوزاد به سمت پستان شسته نشده هدایت می‌شود که از هدایت شدن توسط حس بویایی حکایت دارد.

پس با توجه به این حقایق باید بسیار بیش از گذشته نسبت به بوهایی که نوزادانمان حس می‌کنند حساسیت به خرج دهیم.

 

شنوایی

نوزادان صداهای مختلف را می‌شنوند، البته نه به خوبی ما. آنها به صداهای زیر، پیچیده و به اصطلاح پر سر و صدا بیشتر واکنش نشان می‌دهند تا به صداهای صاف و بم.

نکته جالب درباره توانایی شنوایی نوزادان که ظرف چند ماه اول به سرعت رشد می‌کند این است که آنها صدای انسان را به صدای غیر انسان ترجیح می‌دهند و در حقیقت مجذوب گفتار ما با خودشان می‌شوند.

البته آنها معنای آنچه را می‌شنوند نمی‌فهمند، اما به دقت بالا و پایین رفتن صدای ما را دنبال می‌کنند و گاهی نیز از آن به وضوح لذت می‌برند.

تا به حال به نحوه حرف زدن خود با نوزادتان دقت کرده‌اید؟ شما با صدایی زیرتر و لحنی کودکانه سخن می‌گویید، شاید خودتان ندانید اما اینگونه سخن گفتن دقیقا همان چیزی است که نوزادتان به آن واکنش نشان می‌دهد و شاید پیش‌زمینه توانایی شگفت‌انگیز کودکان ما در حرف زدن باشد.

بنابراین سخن گفتن با لحن کودکانه با نوزادتان را جدی بگیرید و فراموش نکنید. شاید خیلی‌ها این کار را شوخی فرض کنند، اما شما در حال انجام دادن یک کار کاملا جدی هستید: کمک به کودک برای گفتن اولین کلمه.

بینایی

نوزادان دنیا را چگونه می‌بینند؟ شاید در این باره مطالب زیادی شنیده باشید که بیشتر به ناتوانی نوزاد در دیدن شما اشاره داشته است. آنچه در این باره شنیده‌اید گرچه به احتمال زیاد اغراق‌آمیز بوده است، اما شمایی از حقیقت را نیز در خود دارد.

واقعیت این است که بینایی ضعیف‌ترین حس نوزاد چند روزه از میان حواس پنجگانه است. در نوزاد ساختارهای بینایی در چشم و مغز هنوز به اندازه کامل رشد نکرده است. این ساختارها گرچه در ماه های اول به سرعت رشد می‌کنند اما تکمیل نهایی آنها چند سال طول می‌کشد. به عبارت بهتر توانایی بینایی کودک در چند سال اول زندگی مدام در حال افزایش است.

مهمترین مشکل بینایی نوزادان این است که نمی‌توانند چشمان خود را درست متمرکز کنند و اشیاء را در فاصله دور به شکل شفاف و دقیق نمی‌بینند و به اصطلاح «تیزی بینایی» ندارند. آنها یک شیء در فاصله شش متری را به همان وضوحی می‌بینند که ما آن را در فاصله ۱۸۳ متری می‌بینیم.

با اینکه کودکان به اصطلاح «تار» می‌بینند و به ویژه در روزهای اول دامنه دیدشان بیشتر از ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر نیست، اما در وارسی محیط پیرامونی خود به ویژه چهره والدینشان به ویژه اگر در فاصله نزدیک از صورتشان قرار بگیرند، کوتاهی نمی‌کنند.

نوزادان رنگ‌های روشن را بسیار بیشتر از رنگ‌های تیره دوست دارند و به آن واکنش نشان می‌دهند، گرچه نوزادان به اشیاء و اجسام رنگی بسیار بیشتر واکنش نشان می‌دهند تا اجسام خاکستری، با این حال هنوز نمی‌توانند رنگ‌ها را به خوبی تشخیص دهند و «رنگ‌بینی» آنها در دو ماهه اول زندگی به سرعت بهبود پیدا می‌کند.

توجه به آنچه گفته شد به سادگی برایمان روشن می‌کند که نوزادان ما با توانایی‌های ادراکی و مهارت‌های چشمگیری برای ارتباط برقرار کردن با ما و دیگر اجزای دنیای پیرامونشان به دنیا می‌آیند که هرگز نباید دست‌کم گرفته شود.

حواس لامسه، چشایی، بویایی و شنوایی نوزاد در هنگام تولد کاملا رشد یافته هستند. نوزاد نسبت به درد کاملا حساس است،  مزه شیرین را دوست دارد، به سمت بوی مادر خود جذب می‌شود و اصوات به ویژه گفتار انسان را به خوبی می‌شنود، البته بینایی کم‌ رشد ‌یافته‌ترین حس نوزاد است، آنها در دیدن واضح و تشخیص رنگ‌ها مشکل دارند و بیشتر مجذوب اجسام پرنور و درخشان می‌شوند.

 

 

آیا مطلب بالا برای شما مفید بوده است؟

مطالب مورد علاقه خود را با مجله آنلاین زیبای ایرانی در میان بگذارید.