برنزه کردن به شرط سلامت پوست

با شروع گرما و فصل تابستان خیلی از افراد به خصوص خانم‌‌ها راهی استخرها می‌شوند، البته نه برای شنا کردن؛ این افراد ترجیح می‌دهند چند ساعت زیر نورمستقیم خورشید بمانند تا رنگ پوست‌شان تغییر کند و برنزه شوند.

این در حالی است که بیشتر متخصصان بارها هشدار داده‌اند و گفته‌اند قرار گرفتن طولانی مدت در آفتاب عوارض غیرقابل جبرانی دارد. حتی ممکن است کسانی که زیاد در معرض نور خورشید قرار می گیرند به سرطان پوست دچار شوند.

اما آیا راهی هست تا خود را از ضررهای نور خورشید در امان بداریم و از مزایای آن بیشتر استفاده کنیم؟ برای پاسخ به این سئوال با دکتر «شبنم آرامی» متخصص پوست و مو درباره آفتاب گرفتن صحیح و فواید و مضرات آن روی پوست به گفت‌وگو نشستیم.

خانم دکتر بعضی از افراد فکر می‌کنند آفتاب فواید زیادی برای پوست دارد مخصوصا برای تامین ویتامین D بدن، بنابراین خیلی کمتر به مضرات آن توجه می‌کنند.

چگونه می توان از آفتاب استفاده کرد بدون اینکه به ما آسیب وارد شود؟

درست است. از مهم‌ترین فواید اشعه خورشید این است که باعث ساختن و تجدید ویتامینD در بدن می‌شود به همین دلیل مردم کشورهایی که در طول سال با تابش کمتری از نور خورشید روبه رو هستند، سعی می‌‌کنند کمبود این ویتامین را با رژیم‌‌های غذایی مناسب جبران کنند. ولی خوشبختانه ما در کشورمان از تابش منظم نور خورشید در طول سال برخوردار هستیم.

علاوه بر این اشعه آفتاب در درمان بعضی از بیماری‌های پوستی مانند: پسوریازیس که یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی بدن است،‌ ویتیلیگو و کاهش خارش‌های پوستی بسیار مفید است. البته میزان قرار گرفتن در مقابل نور خورشید، زمان مناسب و همچنین تعیین طول موج برای درمان حتما باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.

اما در مورد مضرات نور خورشید که البته  تعداد آن به مراتب بیشتر از فواید آن است در ابتدا باید توضیح دهم که اشعه خورشید یا UV سه نوع است؛ اشعه UVA ، UVB و UVC که معمولا طول موج UVC نسبت به دو نوع دیگر تابش کمتری دارد و به سطح زمین نمی‌رسد ولی اشعه‌های UVA و UVB از سطح لایه ازن عبور می کند و مقداری از این اشعه‌ به زمین می‌رسد.

با توجه به اینکه این دو نوع اشعه پس از عبور از لایه ازن به سطح پوست تابیده می شود، هر کدام از آنها به طور جداگانه برای پوست مضراتی دارند که بیشترین زیان‌ها مربوط به اشعه UVA است.

نور خورشید باعث تغییر بعضی پروتئین‌ها در بدن می‌شود، در ساخت رشته‌های DNA اشکالاتی به وجود می‌آورد و در نتیجه شخص به بیماری سرطان پوست مبتلا می‌شود، همچنین نور آفتاب باعث تغییرات تخریبی در بافت هم بند پوست ‌می‌شود و در دراز مدت عوارضی چون پیری زود رس پوست و از بین رفتن قوام طبیعی پوست ایجاد می کند .

با توضیحاتی که در مورد مضرات نور آفتاب دادید آیا چیزی به نام برنزه کردن سالم و درست وجود دارد؟

محدودیت سنی برای آفتاب گرفتن چه زمانی است؟

خیر، چیزی به نام برنزه کردن سالم وجود ندارد ولی با این حال افرادی هستند که با وجود آگاهی از مضرات آفتاب گرفتن، همچنان این شیوه را در پیش می‌گیرند. توصیه من مخصوصا برای کسانی که ضایعات آفتابی مثل کک‌و مک، خال‌های متعدد  یا سابقه سرطان پوست در خانواده دارند و حتی افراد معمولی‌ این است که برای پیشگیری از عوارض شدید آفتاب گرفتگی به زمان‌بندی دقت کنند و ترجیحا در بین ساعات ۱۱ تا ۳ بعدظهر آفتاب نگیرند.

همچنین از خوابیدن به مدت طولانی در آفتاب جهت برنزه کردن خودداری کنند و به تدریج مدت زمانی که زیر نور خورشید قرار می‌گیرند را افزایش دهند. این افراد در صورتی که از همان روزهای اول برنزه کردن، برای مدت طولانی زیر نور خورشید قرار بگیرید، حتما دچار آفتاب سوختگی و عوارض ناشی از آن خواهند شد پس فراموش نکنند که بیشتر از یک ساعت در روز آفتاب نگیرند و بین هر آفتاب گرفتن حتما ۲۴ ساعت فاصله بگذارند.

علاو ه بر این در مورد شرایط سنی برای آفتاب گرفتن باید بگویم این کار برای افراد کمتر از ۱۴ سال توصیه نمی شود و استفاده از سولاریوم نیز برای افراد کمتر از ۱۸ سال جهت برنزه کردن ممنوع است.

اثرات و مضرات نور خورشید در همان ساعات اولیه آفتاب گرفتن و یا برنزه کردن روی پوست افراد قابل مشاهده است یا در بلند مدت باید منتظر اثرات آن بود؟

یک سری از اثرات و مضرات نور خورشید به صورت حاد در ساعات اولیه آفتاب گرفتن صورت می‌گیرد مثل: قرمزی شدید، سوزش،‌ سوختگی، التهاب و حتی ایجاد تاول‌هایی در سطح پوست. اثرات دیگر مانند کاهش یا سرکوب ایمنی پوست، گسترش بیماری‌های پوستی و ایجاد سرطان پوست در مدت زمان‌ طولانی‌تری ایجاد می‌شود. البته ممکن است آفتاب در بعضی افراد باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت شود.

آیا استفاده از کرم‌های ضد آفتاب در زمان برنزه کردن با آفتاب باعث می‌شود به پوست صدمات کمتری وارد شود؟

ضد آفتاب‌‌ها مقداری از اشعه خورشید را جذب می‌کنند و از سوختن پوست جلوگیری می‌کنند. برای کل بدن استفاده از لوسین‌های ضد آفتاب باSPF  حداقل ۱۵ مناسب است، همچنین استفاده از کرم‌های ضد آفتاب برای صورت و گردن الزامی است. حتی بهتر است در زمان آفتاب گرفتن صورت با حوله‌ای ‌پوشانده شود چون همان‌طور که می‌دانیم صورت به طور معمول در معرض تابش نورخورشید است، همچنین آثار مخرب آفتاب‌زدگی مثل چین‌ و چروک، کک‌و مک، خال‌ها و از همه مهم تر ریسک بالای سرطان پوست از طریق پوست صورت ایجاد می‌شود.

نور خورشید در مدت زمان طولانی برای چشم‌ها هم مضر است؟

برای مراقبت از چشم‌ها در زمان آفتاب گرفتن باید چه کاری انجام داد؟

بله، تابش اشعه خورشید در مدت زمان طولانی باعث ایجاد بیماری‌های آب مروارید، ناخنک چشم و ضایعات دیگر در چشم‌ها می‌شود و برای جلوگیری از این بیماری‌ها باید چشم‌ها را بپوشانیم یا از عینک‌‌های آفتابی استاندارد استفاده کنیم. اما در مورد کسانی که لنزهای طبی می‌گذارند، لازم است قبل از گرفتن حمام آفتاب حتما لنزها را از چشم بیرون بیاورند.

تابش مستقیم نور خورشید و گرما باعث کم شدن آب بدن می‌شود، چگونه می‌توان این کمبود را جبران کرد؟

همین‌طور که گفتید تابش نورخورشید باعث کم شدن آب بدن و خشک شدن پوست می‌شود و اگر میزان خشکی پوست بالا برود آثار سوء آفتاب گرفتن بیشتر مشاهده می‌شود. برای هیدراسیون یا آب‌رسانی به پوست توصیه می‌شود در زمان آفتاب گرفتن و حتی بعد از آن مایعات زیادی به خصوص آب مصرف شود. البته در این مواقع استفاده از لوسیون‌های آب‌رسان و مرطوب‌کننده‌ها نیز برای تجدید آب بدن توصیه می‌شود.

بعضی از افراد قبل از آفتاب گرفتن پوست خود را با روغن‌‌هایی چرب ‌می‌کنند، این روغن‌ها آسیبی برای پوست ندارند؟

استفاده از روغن‌ها در زمان آفتاب گرفتن باعث می‌شود، اشعه UV  با غلظت بالاتری به پوست برسد و در نتیجه پوست در زمان کوتا‌ه‌تری تغییر رنگ می‌دهد و تیره می‌شود. همان طور که گفتم این غلظت بالا برای پوست عواقب و آسیب‌های جدی‌تری خواهد داشت پس بهتر است که لوسیون‌ها را جایگزین روغن‌ها کنیم چون لوسیون‌ها برای مرطوب نگه داشتن پوست نیز مفید هستند . همچنین بعد از آفتاب گرفتن از لوسیون‌های مخصوص بعد از آفتاب (After Sun) که خاصیت التیام بخش و ضد التهاب دارند، استفاده شود.

خانم دکتر، آیا انتخاب لباس مناسب بعد از حمام آفتاب می‌تواند به بهبود سریع‌تر پوست کمک کند؟

در زمانی که پوست آسیب حاد دیده باید از پوشیدن لباس‌های چسبناک و جنسی که باعث تحریک و خارش پوست می‌شود خودداری کرد و بهتر است از لباس‌هایی با جنس نخ، رنگ روشن و البته گشاد که تماس کمتری با پوست بدن دارد استفاده شود.

بعضی از افراد برای اینکه پوستشان در زمان کمتر  و با شدت بیشتری برنزه شود از دستگاه‌های سولاریوم استفاده می‌کنند، مضرات این دستگاه ها نسبت به آفتاب گرفتن چگونه است؟   

مضرات سولاریوم از آفتاب گرفتن بیشتر است چون در این دستگاه‌ها اشعهUV  به طور مستقیم به پوست تابیده می‌شود. امروزه متاسفانه این کار در سالن‌های ورزشی و آرایشگاه‌ها به طور غیرقانونی انجام می‌شود که ممکن است مشکلاتی برای فرد برنزه کننده به وجود آورد. برنزه کردن پوست به وسیله این دستگاه‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود بنابراین به جای این کار خطرناک می‌توان از روش‌های بی‌خطر برنزه کردن پوست مثل لوسیون و مواد اتوبرنز که به شکل اسپری موجود است با تجویز پزشک استفاده کرد.

توصیه پایانی شما به خوانندگان ما چیست؟

بعضی از افراد بهتر است از آفتاب گرفتن دوری کنند.  کسانی که در همان ساعات اولیه آفتاب گرفتن می‌سوزند به راحتی برنزه نمی‌شوند و دچار آسیب‌های جبران ناپذیری می‌شوند. این افراد یا خیلی بور و سفید هستند یا کک ومک زیادی روی پوست خود دارند. همچنین خانم‌های باردار و کسانی که سابقه سرطان پوست در خانواده دارند بهتر است از آفتاب گرفتن دوری کنند.

توصیه من به افرادی که به طور مداوم هر سال در طول تابستان عادت به آفتاب گرفتن دارند نیز این است که تقریبا هر شش ماه یا سالی یک‌بار به پزشک متخصص پوست مراجعه کنند تا نسبت به هر گونه علائم هشدار دهنده‌‌ای مورد معاینه قرار گیرند.