آرایش در هند بخش مهمی از فرهنگ و زندگی روزانه مردم است. سرزمین هفتاد و دو ملت رنگ‌های گوناگونی را در برابر چشمان گردشگران قرار می‌دهد و هر بیننده‌ای را در میان تنوع آیینی متوجه اشکال و نقش‌های زیبای چهر‌ه‌های زنان و مردانش می‌کند. اگر چه بیشتر کشورهای خاورمیانه صادرکننده سُرمه به سایر کشورها بودند اما اولین بار حَنا از هند به کشورهای دیگر فرستاده شد. از این رو تاریخچه صنعت آرایشگری با نام آرایش هندی نیز مانند آرایش مصری گِرِه خورده است.
مواد میکاپ و آرایش هندی؛ حنا و سرمه
حَنا در زبان محلی مِهندی (mehndi) نامیده می‌شود که برای تیره و رنگین کردن پوست، مو، ناخن‌ها، چرم، ابریشم و پشم به کار می‌رود. برخی اسناد می‌گویند که اولین بار هندوها و مسلمانان بین قرون چهارم و پنجم برای رنگ کردن دست‌ها و پاها در عروسی‌ها از آن استفاده می‌کردند و به طور معمول تنها ثروتمندان برای پاکسازی و خنک کردن پوستشان از حنا و مواد معطر معدنی برخوردار بودند. این در حالی است که تاریخ صادرات حنا به سایر کشورها به سال‌ها پیش از میلاد برمی‌گردد.
علاوه بر حنا، سُرمه نیز محصولی هندی است و به عنوان پیشینه خط چشم، سایه چشم و ریمل مژه و ابروهای امروزی شناخته شده است. سرمه در میان مردم خاورمیانه، هند و شمال آفریقا مرسوم بود و استفاده از آن به ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد؛ زمانی که پادشاهان مصری از سرمه برای زینت چشمانشان استفاده می‌کردند.
اما آنچه روشن است، هندی ها ۱۰۰ سال پس از میلاد مسیح برای آیین‌های مذهبی و مراسم مرگ از سُرمه استفاده کردند. آنها از درخت صندل سرمه می‌ساختند و پودر سُرمه را به همراه چربی گوسفند برای رنگ کردن ناخن‌هایشان به کار می‌بردند.
سرمه سنتی از سُرب معدنی، مس، دوده و سایر مواد معدنی تشکیل می‌شد. همه این مواد معدنی برای باکتری‌ها کُشنده هستند و از این رو سرمه برای نظافت و بهداشت چشم مفید است. چربی حیوانات و روغن گیاهی نیز برای روان کردن سُرمه بود و از پودر سرمه برای رنگ کردن پایین و بالای پلک و بین ابرو و چشم استفاده می‌شد.
هندی ها بیشتر از مواد روغنی گیاهان، گل‌ها و زعفران برای نرم کردن پوستشان به شکل کرم استفاده می‌کردند. پیرایش ابرو امر مرسومی بود و طرح‌های زیبایی روی گونه‌ها کشیده می‌شد. جالب است بدانید که به همراه داشتن جعبه وسایل آرایش در میان مردان هندی رایج بود.
آرایش بدن در هند؛ تلفیق هنر و سنت هندی
در میان مردان و زنان هندی و حتی کودکان آرایش امر رایجی است زیرا بر اساس باورهای دینی برای مراسم مختلف هر فردی لازم است خود را آرایش کند. بر این اساس در هند برای اجزای صورت نشانه‌های مختلفی رایج است که ذکر و توضیح آنها جالب است:
-
چشم در آرایش هندی
نوعی از آرایش‌های رایج چشم در آرایش هندی به کژال (kajal) معروف است که بر پایه سرمه انجام می‌شود. هندی ها بیشتر از سرمه برای تزیین پلک پایینی‌شان استفاده می‌کنند و گاهی از آن به عنوان ریمل مژه نیز بهره می‌گیرند.
اغلب زنان از آرایش کژال استفاده می‌کنند اما برخی از مردان و گاه کودکان چشمانشان را به این روش آرایش می‌کنند. در زبان محلی کژال زنی است که از مقدار زیادی سرمه برای آرایش استفاده می‌کند.
مردم هند معتقدند سرمه قدرت بینایی آنها را افزایش می‌دهد و از آنها در برابر بد شانسی حفاظت می‌کند. بر اساس این اعتقاد مادران به چشمان، پیشانی و پشت گردن نوزادانشان سرمه می‌کشند تا هم قدرت بینایی‌شان زیاد شود و هم از آنها در برابر چشم زخم محافظت کرده باشند. مسئول تهیه سرمه زنان خانه‌دار هستند.
اما اکنون از کژال به شکل سرمه پلک‌ها استفاده نمی‌شود و بیشتر به شکل یک نقطه سیاه روی پیشانی زنان و مردان دیده می‌شود.
-
خال در میکاپ هندی
آیا می‌دانید خال قرمز رنگ بر پیشانی زنان هندی نشانه چیست؟ این خال قرمز رنگ در زبان محلی بین‌دی (bindi) نام دارد و به معنای یک قطره است. بین‌دی در شکل سنتی یک دایره قرمز رنگ روی پیشانی درست میان دو ابرو است. به این محل چاکرا (chakra) به معنای چشم سوم نیز می‌گویند. اما برای گذاشتن این خال تنها از رنگ قرمز استفاده نمی‌شود. بین‌دی به هر رنگ، اندازه و شکلی باشد به عنوان بخشی از جواهر آلات محسوب می‌شود و باید با سایر اجزای سرویس جواهر هماهنگ باشد.
جالب است بدانید گردشگران اروپایی درباره فرهنگ هند نوشته‌اند که بین‌دی نشانه زنان متاهل است اما باید به ادعای آنها اضافه کرد زنانی که بر پیشانی‌شان بین‌دی قرمز رنگ دارند و فرق سرشان را با حنای قرمز رنگ جدا کرده‌اند متاهل هستند وگرنه دختران هندی نیز از بین‌دی برای تزیین پیشانی استفاده می‌کنند.
رنگ قرمز از قدیم در هند نشانه عشق و اشرافیت است و ممکن است به دلایل مختلف در مجالس به منظور احترام به میزبان یا مهم بودن مجلس برای افراد به کار رود. بین‌دی تنها به یک معنا در فرهنگ بومی هندی ها استفاده نمی‌شود بلکه ممکن است به معنای تعلق فرد به طبقه اجتماعی خاص یا یک خاندان ویژه در یک منطقه باشد. این روزها استفاده از بین‌دی در بین مردم سایر ملل نیز رایج است و در کشورهای غربی به عنوان تزیینی برای صورت بیشتر در نمایش‌های صحنه‌ای و سیرک‌ها استفاده می‌شود.
هندی های قدیم از بین‌دی قرمز به دلایل مذهبی و آیینی استفاده می‌کردند و زنانی که دارای حس ششم قوی و پیش‌گویی بودند از آن به عنوان نشانه آگاهی‌شان بهره می‌گرفتند اما اکنون بدون معنا و تنها برای زیبایی و بدون هیچ محدودیت رنگ و اندازه‌ای به کار می‌رود.
-
دست و پا در آرایش هندی
هندی ها از حنا برای طراحی روی دستانشان استفاده می‌کنند. برگ‌های درخت حنا را خشک و آسیاب می‌کنند و از رنگ‌های متنوع آن برای طراحی نقوشی زیبا روی دستانشان در مناسبت‌های ویژه مانند عروسی و مهمانی بهره می گیرند. هندی ها در طراحی این نقش‌ها از عرب‌ها سابقه بیشتری دارند و در عصر باستان تاجران نخستین بار حنا را از هند به سرزمین‌های عربی و مصر برده‌اند.
کاربرد نقش‌های حنایی روی دست و پای عروس در هند مرسوم است زیرا آنها اعتقاد دارند حنا خوش یُمن و مبارک است. از آنجایی که عروسی در فرهنگ و آداب و رسوم هند بسیار مهم تلقی می‌شود، نقش‌های پیچیده و زیبا تنها در این مراسم برای عروس کشیده می‌شود و درجه سادگی طرح‌ها نشان دهنده دوری و نزدیکی افراد به عروس و داماد است.
با گذشت زمان و استحمام این طرح‌ها کم رنگ می‌شود و هیچ امکانی برای پاک کردن آنها به راحتی وجود ندارد. طرح‌های حنایی در هند به مِهندی (mehndi) و در میان کشورهای دیگر به تتو (tattoos) مشهور شده است. در دهه نود میلادی تتوی حنا در کشورهای اروپایی و آمریکا رایج شد.
باور عمومی تاریخی نیز بر این است که زنان و مردان مصر و هند نخستین کسانی بودند که به خودآرایی برای جشن‌های آیینی می‌پرداختند. این باور به دلیل تنوع آیین‌ها و ادیان در هند و اسناد موجود در مصر پذیرفتنی است.
در آثار موجود به زبان سانسکریت استفاده از وسایل آرایشی به عنوان عرف رایج در هند نه تنها برای زیبایی و جذب سایرین بلکه برای محافظت از پوست و چشم مطرح شده است.
علاوه بر این آرایش‌های ویژه در هند ماسک گونه با نام چوتی (chutti) نیز یکی از رایج‌ترین وسایل آرایشی بوده و هست.
بلندی مو؛ نماد هندی ها
هندی ها ازآن قوم‌هایی هستندکه همیشه گیسوان بلند و پرپشت و درخشان‌آنها زبانزد خاص و عام بوده است. برای همه ملت‌ها این پرسش وجود دارد که چرا همه آنها بدون استثنا موهایی پرپشت دارند. دلایل آن را می‌توانید در ادامه بخوانید.
- هندی ها به شانه کردن موها اهمیت زیادی می‌دهند، سرخط همه توصیه‌های آنها سفارش به شانه کردن موهاست. آنها می‌گویند وقتی موها به طور مرتب شانه شوند، احتمال شکننده شدن آنها کاهش می‌یابد. اما شانه کردن هم از نظر آنها اصول خاص خود را دارد؛ اول از همه می‌گویند که موهای خیس را نباید شانه کرد و بهتر است موها را قبل از شستن، شانه و گره‌های آن را باز کرد.
- طب سنتی هندی اعتقاد فراوانی به قدرت روغن نارگیل در احیای مو دارد و در واقع این روغن، یکی از رایج‌ترین مواد طب «آیورودا» یا همان طب هندی است و چون مغذی است و خاصیت مرطوب‌کنندگی فراوان دارد، از آن اغلب به عنوان یک درمان برای کمک به رشد مو استفاده می‌کنند. برای مصرف روغن نارگیل باید آن را با روغن کرچک و عطر مخلوط کرد و به طور مرتب در ماساژ پوست سر به کار برد. قابل ذکر است که ماساژ دادن موها توسط روغن نارگیل می‌تواند شما را از شر شوره سر، موخوره وریزش مو نیز نجات دهد.
- یکی از تکنیک‌هایی که هندی ها به آن اهمیت زیادی می‌دهند، روغن زدن به موهاست. آنها می‌گویند باید حداقل هفته‌ای ۲ بار موها را روغن زد. البته بهترین حالت این است که قبل از شست‌وشو این کار را انجام دهیم. روغن به راستی می‌تواند روی موهای شما معجزه کند زیرا همچون لایه‌ای روی هرکدام از تارهای مو می‌نشیند و درخشندگی خاصی به موها می‌دهد. ماساژ با روغن نیز می‌تواند جریان خون پوست سر را تسهیل کند و در نتیجه رشد موها را افزایش دهد.
- ماساژ با روغن داغ می‌تواند تا حد زیادی رطوبت موها و پوست سر را تامین کند. روغن‌هایی مانند روغن نارگیل، بادام یا زیتون می‌تواند بسیارمناسب باشد. باید مقداری روغن را در یک ظرف گرم کنید. گرمای آن نباید در حدی باشدکه دستتان را بسوزاند. بعد این روغن گرم را روی پوست کف سر ماساژ دهید تا رطوبت لازم به این قسمت برسد.
- شیرین بیان از گیاهان دارویی است که در طب آیورودا استفاده می‌شود و برای درمان ریزش مو اثر فوق‌العاده‌ای دارد. ریشه شیرین‌بیان برای تحریک رشد مو مناسب است هرچند تا به حال شواهد علمی زیادی برای تایید این ادعا وجود ندارد. هندی ها ریشه شیرین‌بیان را با روغن کرچک مخلوط می‌کنند و به عنوان یک دارو برای رشد مو و درمان ریزش مو روی پوست سر ماساژ می‌دهند. روش دیگر این است که می‌توانید شیرین‌بیان را با شیر مخلوط کنید و پوست سر را به همان شیوه قبلی ماساژ دهید. اگر هم استفاده طبیعی از آن برایتان سخت است، می‌توانید از محصولات مراقبتی مو که حاوی ریشه شیرین بیان هستند، استفاده کنید.
این روزها
سبک‌های جدید آرایشی در هند با گذشته تغییر چندانی نکرده است. با مقایسه تصویر یک عروس امروزی با تصویرهای موجود از آرایش‌های قدیمی در کتاب‌های داستان سانسکریت می‌توانید به راحتی این شباهت را ببینید.
هندی ها نگران تیرگی پوستشان هستند و از محصولاتی استفاده می‌کنند که سایه کمتری روی تیرگی پوست ایجاد کند. نکته جالب توجه در آرایش هند این است که هر چند این کشور مواد اولیه آرایشی بسیاری دارد و برای صادرات در کارخانه‌های لوازم آرایشی سرمایه‌گذاری کرده است اما بازار آن وابسته به بِرَندهای اروپایی است.
لاکمه (Lakme)، اورئال (L’Oreal)، رولُن (Revlon)، میب‌لین (Maybelline) و مَک (Mac) پنج برند برتر بازار لوازم آرایشی هند است. هندی ها از مواد آرایشی داخلی استفاده نمی‌کنند و بیشتر تولیداتشان را صادر می‌کنند!
برای آشنایی با آرایش ملل مختلف بر روی لینک زیر کلیک نمایید.