خال ها چگونه تشکیل می‌شوند؟
از قدیم و ندیم خال را نشانه زیبایی و دل‌ربایی زنان می‌دانستند و شاعران در وصف «خال لب یار» سخن‌ها گفته‌اند. اما همیشه نباید گول ظاهر خوش خط وخال، خال ها را خورد چون این دانه‌های رنگی هم می‌توانند باعث زیبایی شوند و هم نشانه بدی برای سلامتی باشند. پس بهتر است بدانیم چه خالی بی‌خطر است و باید از شر چه خال هایی خلاص شویم.
اما خال چیست و چرا به وجود می‌آید و چه انواعی دارد؟
برای آشنایی بیشتر با این موضوع با آقای دکتر «محمدعلی نیل فروش‌زاده» متخصص پوست، مو و زیبایی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
خال ها چگونه تشکیل می‌شوند؟
خال ها از تکثیر و عملکرد غیرطبیعی سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست (ملانوسیت) ایجاد می‌شوند. ملانین‌ها رنگدانه‌هایی هستند که باعث می‌شوند پوست رنگ طبیعی خود را حفظ کند و به وسیله ملانوسیت‌ها تولید می‌شوند. زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد در نتیجه ملانوسیت‌ها رنگدانه‌های بیشتری تولید می‌کنند و باعث تیره‌تر شدن رنگ پوست می‌شوند. در این مرحله خوشه‌هایی از ملانوسیت‌ها و بافت‌های اطراف آن تولید می‌شود و توده‌ای غیرسرطانی به نام خال ایجاد می‌کند.
تعداد و مشخصات خال ها به چه صورت است؟
اکثر مردم بین ۱۰ تا ۴۰ خال در صورت یا بدن خود دارند. بیشتر خال ها به رنگ‌های صورتی، قهوه‌ای مایل به زرد، قهوه‌ای یا رنگی که بسیار نزدیک به رنگ طبیعی پوست افراد است، ظاهر می‌شوند. افرادی که پوستشان تیره است خال‌های تیره نیز دارند. همچنین خال‌ها ممکن است مسطح یا برجسته باشند.
آقای دکتر تمام ضایعات رنگی پوست را می‌توان خال نامید؟
خال‌ها خیلی رایج هستند اما لزوما هر ضایعه رنگی روی پوست خال نیست. لک‌های پوست خصوصا ککو مک خال محسوب نمی‌شوند. آنها برخلاف خال‌ها چند میلی‌متر بزرگتر می‌شوند و در بعضی مواقع ممکن است به هم متصل شوند. این ضایعات در اثر تماس با نور خورشید تیره‌تر می‌شوند و ممکن است در فصل زمستان از بین بروند.
برخلاف خال که ممکن است در تمام نقاط بدن تشکیل شود، ککو مک فقط در نواحی ای از بدن مانند: صورت و گردن که در معرض نور آفتاب هستند دیده می‌شوند. گاهی ضایعاتی به صورت لک‌های قهوه‌ای رنگ روی مچ دست‌ها، پشت دست‌ها، ساعد و صورت ظاهر می‌شوند که به آنها لک‌های آفتابی یا لک‌های سنی می‌گویند.
همچنین ضایعات برجسته زگیلی شکل روی صورت یا تنه ممکن است دیده شوند که این ضایعات خال نیستند و نوع آنها توسط پزشک متخصص پوست تشخیص داده می‌شود.
خال‌ها به چند گروه تقسیم می‌شوند؟
به طور کلی خال‌ها به دو گروه بزرگ تقسیم می‌شوند. خال‌های اکتسابی و خال‌های مادرزادی.
بیشتر خال‌ها از نوع گروه اکتسابی هستند. به طور طبیعی حدود ۸۰ درصد مردم دارای یک یا چند خال ملانوسیتی هستند. این خال‌ها بیشتر در دوران کودکی و بلوغ ایجاد می‌شوند و بعد از سن ۳۵ سالگی پیدایش خال جدید کمتر دیده می‌شود. افراد سفید پوست به طور طبیعی در سنین متوسط عمر حدود ۲۰ تا ۴۰ عدد خال دارند که این تعدادکاملا طبیعی است.
علاوه بر این حدود یک درصد نوزادان، در موقع تولد دچار خال‌های مادرزادی هستند. این نوع خال‌ها می‌توانند در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ تشکیل شوند. خال‌های بزرگ، قطری بیشتر از ۲۰ سانتی‌متر دارند و ممکن است گاهی به اندزه‌ای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی اندام را در بر گیرند.
این نوع از خال‌ها در قسمت تحتانی پشت و در ناحیه ران‌ها دیده می‌شوند و ۴ تا ۶ درصد خطر ایجاد سرطان بدخیم پوست یعنی ملانوم در آنها وجود دارد. خال‌های مادرزادی در موقع تولد ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند.
خال‌های ملانوسیتی مادرزادی کوچک و متوسط هستند و سرعت رشد کمتری نسبت به سرعت رشد شیرخواران دارند. بنابراین با گذشت زمان کوچک می‌شوند. در زمان بلوغ این خال‌ها تیره‌تر می‌شوند و موهای خشن روی آنها رشد می‌کند.
آیا خال‌های دیگری وجود دارند که در این تقسیم بندی نباشند؟
بله، خال‌های دیگری در بدن وجود دارند مانند: خال هاله‌دار، خال آبی و خال دیسپلاستیک.
خال هاله‌دار:
در اطراف این نوع خال حاشیه‌ای از پوست سفید به پهنای ۲۵ میلی‌متر وجود دارد و بیشتر در سنین بلوغ دیده می‌شود. شایع‌ترین محل این نوع خال در پشت است. واکنش‌های ایمنی می‌توانند باعث بی‌رنگ شدن اطراف خال و حتی باعث کنترل و از بین رفتن خال شوند. این نوع از خال در افراد جوان نیازی به پیگیری ندارد اما در افراد مسن‌تر باید ملانوم بدخیم را در نظر گرفت و در صورت هر گونه شک برای نمونه‌برداری اقدام کرد.
خال آبی:
خال آبی برجستگی آبی رنگ با سطح صاف و اندکی برجسته با قطر کمتر از یک سانتی‌متر است. شایع‌ترین محل آن در اندام‌ها، کفل و صورت است. یک نوع آن احتمال بدخیمی دارد و در صورتی که از نظر زیبایی مسئله‌ساز باشد می‌توان آن را به وسیله جراحی خارج کرد. همچنین این خال‌ها باید به صورت عمقی و تا لایه چربی زیر جلدی برداشته شوند تا عود نکنند.
خال دیسپلاستیک:
این خال‌های غیرعادی و بدشکل در ۲ تا ۵ درصد جوانان و بالغین دیده می‌شوند. خال‌های دیسپلاستیک قطری بیش از پنج میلی‌متر دارند، دارای حاشیه‌ای نامنظم هستند و درجاتی از التهاب و تغییر رنگ در آنها دیده می‌شود. این خال‌ها استعداد بیشتری برای تبدیل به ملانوم بدخیم دارند و به مجرد هرگونه تغییری باید این خال‌ها را برداشت.
تغییرات خال‌ها با گذشت زمان به چه صورت است؟
خال‌ها معمولا ابتدا ضایعات قهوه‌ای رنگ مسطح و صاف شبیه کک ومک هستند. (خال جانکشنال) و با گذشت زمان بزرگتر، کم رنگ‌تر و برجسته می‌شوند (خال مرکب یا خال داخل درمی). همچنین ممکن است در سطح بعضی خال‌ها موهایی رشد کند. البته بعضی از خال‌ها به همان شکل اولیه باقی می‌مانند و تغییری نمی‌کنند. بعضی خال‌ها در سنین جوانی، هنگام حاملگی، در دوران بلوغ یا در اثر تزریق ACTH تیره‌تر و بزرگتر می‌شوند و برخی اوقات خال‌های جدید ممکن است بروز کنند.
در چه مواقعی برای رسیدگی به خال‌ها باید به پزشک پوست مراجعه شود؟
بیشتر خال‌ها خوش‌خیم هستند اما هر لک، خال یا ضایعه پوستی که به طور ناگهانی دچار تغییراتی در اندازه، شکل یا رنگ خود شود نیاز به آزمایش دارند. همچنین خال‌هایی که دچار خون‌ریزی، خارش، درد یا زخم شوند نیز باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند.
ممکن است متخصص پوست به بیمار اطمینان دهد که خال مورد نظر خطرناک نیست و نیازی به عمل یا نمونه‌برداری ندارد اما در بعضی مواقع لازم است پزشک اقدام به نمونه‌برداری و برداشتن ضایعه کند و در صورتی که مشخص شود که خال تغییرات بدخیمی دارد بر حسب عمق و پیشرفت ضایعه باید با حاشیه مشخصی ضایعه به طور کامل برداشته شود و برای پاتولوژی فرستاده شود.
آیا خال‌ها را باید برداشت؟
هر خالی که دارای یک یا چند نمای غیر معمول باشد مانند: عدم تقارن ضایعه، نامنظم بودن حاشیه و یکنواخت بودن رنگ خال باید برداشته شود. همچنین خال‌هایی که در سنین بالا به رشد خود ادامه می‌دهند یا دچار تیرگی و تغییر شکل می‌شوند را نیز باید برداشت.
بهتر است خال‌هایی که در معرض اصطکاک یا تحریک مداوم هستند برداشته شوند و در آخر تعدادی از خال‌ها که بد منظره و ناخوشایند به نظر می‌رسند و شخص به لحاظ زیبایی برای عمل جراحی آن به پزشک مراجعه می‌کند.
روش‌های برداشتن خال چگونه است؟
برداشتن خال‌ها بر اساس سن افراد، بزرگ یا کوچک بودن خال، عمق و محل خال‌ها صورت می‌گیرد و به دو روش جراحی و لیزر صورت می‌گیرد.
بهتر است برای برداشتن خال‌های مادرزادی از روش جراحی استفاده شود چون این خال‌ها بزرگ و عمیق هستند. خال‌های ریز و سطحی را نیز با لیزر یا حتی کوتر (سوزاندن) می‌توان به صورت کامل از بین برد.
کدام روش بهتر عمل می‌کند؟
اینکه کدام روش بهتر است به عمق، اندازه خال و همچنین تشخیص پزشک متخصص بستگی دارد. امروزه کاربرد لیزر در درمان خال رو به فزونی گذاشته به طوری که مطالعات نشان داده لیزرها در بهبود کامل خال‌های سطحی و جانکشنال موثر بوده‌اند.
برخی از انواع خال‌های مادرزادی به روش لیزر اربیوم در جلسات متعدد قابل درمان است. همچنین می‌توان با استفاده از لیزر خال‌های داخل ابرو و حتی لبه پلک‌ها را با ظرافت کامل از بین برد؛ بدون اینکه به موی ابرو یا حتی مژه آسیبی برسد.
افراد باید به این توصیه توجه کنند که در صورت جراحی خال به دست افراد غیر مجرب، امکان به جا گذاشتن اثر یا گودی در محل وجود دارد.
بهترین فصل برای برداشتن خال چه فصلی است؟
بهترین فصل برای برداشتن خال با توجه به روش برداشتن خال متفاوت است. از آنجایی که در روش جراحی آفتاب اثر چندانی روی جای جراحی نمی‌گذارد، می‌توان در هر فصلی از این روش استفاده کرد.
اما روش لیزر به دلیل تأثیر نور خورشید در روند ترمیم پوست بهتر است در فصل‌های سرد سال مثل پاییز و زمستان صورت بگیرد. در هر صورت در هر فصلی مراقبت‌های پس از عمل اهمیت ویژه‌ای دارد و برای شخصی که به خوبی دستورات را رعایت کند این کار در هر فصلی قابل انجام است.
توصیه شما برای مراقبت‌های بعد از برداشتن خال چیست؟
در روش جراحی فرد باید در هفته اول بعد از جراحی از پمادهای آنتی‌بیوتیک موضعی استفاده کند و بعد از ۴۸- ۲۴ ساعت می‌تواند صورت خود را بشوید. رعایت نکات بهداشتی و استفاده مرتب از پمادها در هفته‌های اول بعد از جراحی بسیار مهم است.
سه تا پنج روز بعد از عمل بخیه‌ها کشیده می‌شوند و شخص می‌تواند بعد از کشیدن بخیه‌ها از کرم‌های ترمیم کننده استفاده کند تا جای عمل کمتر در سطح پوستش بماند.
در روش لیزر بسته به نوع لیزر مراقبت‌ها متفاوت است ولی به‌طور تقریبی بعد از گذشت چهار تا پنج روز سطح پوست تا حدودی ترمیم می‌شود اما محل برداشت خال ممکن است همچنان قرمز باشد که نیاز به استفاده مکرر و مرتب از ضد آفتاب‌های دارای SPF ۳۰ و بالاتر را می‌طلبد. در این روش نیز می‌توان پس از انجام لیزر از کرم‌های ترمیم کننده استفاده کرد.
در روش سوزاندن به روش رادیو سرجری نیز تا یک هفته باید تمام این مراقبت‌ها صورت بگیرد و ممکن است جای عمل تا چند هفته قرمز باشد.
چه تغییراتی بعد از برداشتن خال‌ها صورت می‌گیرد؟
معمولا بعد از برداشتن خال به روش جراحی یا لیزر، ناحیه قرمزی در محل برداشت خال ایجاد می‌شود که با گذشت چند روز تا چند هفته خود به خود این قرمزی از بین می‌رود. در صورتی که این قرمزی طولانی شود می‌توان از روش لیزر PDL یا IPL برای برطرف کردن سریع‌تر آن استفاده کرد.
در بعضی پوست‌ها مخصوصا پوست‌های سبزه امکان دارد جای خال کمی تیره‌تر شود، که آن هم طی چند هفته تا چند ماه به مرور از بین می‌رود. در صورتی که فرد می‌خواهد زودتر تیرگی را رفع کند می‌تواند از روش لیزر کیوسویچ برای بر طرف کردن آن استفاده کند.
احتمال باقی ماندن اسکار (باقی ماندن جای خال) بعد از عمل خال نیز بستگی به مهارت پزشک و نوع ترمیم پوست دارد. البته خال‌های بزرگتر امکان اینکه از خود رد به جا بگذارند دارند.
خال‌هایی که روی نواحی برجسته گونه‌ها هستند نیز امکان به جا گذاشتن اسکار را دارند. همچنین خال‌های روی گردن، سینه و اندام احتمال به جا گذاشتن اسکار هیپرتروفیک (گوشت اضافی) دارند.
احتمال ایجاد بدخیمی (سرطان) در خال‌ها چگونه است؟
در صورتی که تغییرات گفته شده در خال مشاهده شد باید خال مورد بررسی قرار گیرد. چرا که احتمال بدخیمی در آن وجود دارد. در صورت نبود تقارن در خال به صورتی که شکل یک طرف آن با طرف دیگر همسان نباشد، مرز لبه‌ها پاره پاره، بریده بریده، تار یا در ناحیه بیرونی نامنظم باشد نیز باید نوع خال بررسی شود.
همچنین رنگدانه‌ها ممکن است به پوست اطراف گسترش یابند و رنگ خال یک‌دست نباشد که این خال‌ها هم باید بررسی شوند. علاوه بر این ممکن است سایه رنگ‌هایی از مشکی، قهوه‌ای و قهوه‌ای مایل به زرد نیز وجود داشته باشد یا نواحی‌ای به رنگ‌های سفید، خاکستری، قرمز، صورتی یا آبی وجود داشته باشد.
که معمولاً اندازه آن به سمت بزرگ شدن تغییر می‌کند. در ضمن ممکن است ملانوم‌ها بزرگتر از پاک‌کن ته مداد (پنج میلی‌متر تا نیم‌سانت) باشند که این موارد نیز می‌تواند نشانه‌هایی از بروز ملانوم باشد.
ملانوم‌ها می‌توانند از لحاظ ظاهر بسیار با هم تفاوت داشته باشند و در بسیاری از آنها مشخصه‌های گفته شده نمایان می‌شود. به هر حال، در برخی ممکن است تنها یک یا دو مورد از مشخصه‌های یادشده ظاهر شود.
عود خال بستگی به چه عواملی دارد ؟
عود یا بازگشت خال بستگی به عمق خال دارد. خال‌های عمیق معمولا احتمال عود بیشتری دارند.
همچنین سن افراد هم در عود خال‌ها موثر است، در سنین زیر ۳۰ سال خال‌ها سلول‌های فعالی دارند و اگر به طور کامل برداشته نشوند امکان رشد دوباره آنها وجود دارد و در این صورت پزشک باید مجدد خال عود شده را ترمیم کند. اما در سنین بالاتر معمولا احتمال برگشت خال‌ها کمتر است.
توصیه پایانی شما به خوانندگان چیست؟
توصیه من این است که برای برداشتن خال خود حتما به پزشک متخصص مراجعه کنند. به دلیل اینکه دیده شده است در مراکز غیرمعتبر خال‌ها را آغشته به اسید می‌کنند تا آنها را از بین ببرند و بسوزانند. اگر اندازه اسید مصرفی کنترل نشده باشد شخص دچار مشکل خواهد شد و این روش نتیجه خوبی نخواهد داشت.
مطالب مرتبط: