با دنیای پاک کننده ها و لایه برداری پوست آشنا شوید
پوستی به صافی آینه
راست می‌گفتند قدیمی‌ها که «رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون». پوست شما از درون شما حرف می‌زند. هر حالتی که داشته باشید، شاد باشید یا غمگین یا بی‌حوصله و بیمار، این صورت شماست که همه را خبردار می‌کند. لایه برداری روشی خوب برای بهبود رنگ رخسار.
با بالا رفتن سن سلول‌های پوست رشد می‌کنند و تجمع لایه‌های مرده روی پوست بیشتر می‌شود به همین دلیل پوست به نظر تیره‌تر دیده می‌شود و برای داشتن پوستی شاداب و درخشان لازم است از پاک کننده‌ها و روش‌های لایه برداری (اسکراب پوست) استفاده شود. برای آشنایی بیشتر با انوع پاک‌کننده‌ها و روش‌های لایه برداری با دکتر «جاوید حسینی» متخصص پوست و مو به گفت وگو نشسته‌ایم تا از رمز و راز شادابی پوست در هر سنی باخبر شویم.
آقای دکتر افزایش سن چه تاثیری بر پوست صورت افراد دارد؟
افزایش سن روی تمام بخش‌های بدن اثر می‌گذارد از جمله باعث ایجاد تغییراتی روی پوست صورت می‌شود که کاملا قابل مشاهده است. زمانی که پوست جوانتر است نرم تر، صاف تر و دارای استحکام بیشتری است اما به مرور زمان وقتی سن بالا می‌رود، پوست ضخیم‌تر، شکننده و خشک‌تر می‌شود در نتیجه استحکام و الاستیسیته پوست کم‌کم از بین می‌رود. عواملی وجود دارند که باعث می‌شوند بالا رفتن سن روی پوست تاثیر بیشتری بگذارد مانند: نور آفتاب، تغذیه نامناسب و کشیدن سیگار.
ما از زمانی که متولد می‌شویم تا هنگام پیری در معرض تماس با نور آفتاب هستیم و با افزایش سن اثرات سوء آفتاب روی پوست ما تجمع پیدا می‌کنند و تغییراتی روی پوست ایجاد می‌شود. البته نور آفتاب برای ساختن ویتامین D در بدن لازم است اما زمانی که تماس با نور آفتاب از میزان مورد نیاز بیشتر شود برای پوست عوارض زیادی خواد داشت که شایع‌ترین این عوارض پیری زودرس، ایجاد چین وچروک، لک های پوستی وسرطان خوش‌‌خیم و بدخیم پوستی هستند.
همچنین نوع تغذیه‌ای که افراد در دوران زندگی خود دارند با افزایش سن باعث نمایان شدن تغییراتی روی پوست می‌شود و عادت های بدی مثل سیگار کشیدن، چروک‌های بیشتری نسبت به افراد غیرسیگاری در سیگاری ها ایجاد می‌کند.
زمانی که سلول‌های پوست رشد می‌کنند چه اتفاقی برای سلول‌های مرده و پوست‌های قدیمی میافتد؟
در ابتدا باید توضیح دهم که پوست بافتی زنده است و مانند قسمت‌های دیگر بدن در حال رشد است. پوست ما از سه لایه تشکیل شده است، لایه سطحی یا اپیدرم، لایه میانی یا درم و لایه زیر پوستی یا هیپودرم.
لایه اپیدرم که در سطح بالایی پوست است در تماس مستقیم با محیط بیرون و آلودگی‌های مختلف قرار دارد. رشد سلولی از لایه پایه‌ای پوست شروع می‌شود. پوست افرد هر ماه چند میلی‌متر رشد می‌کند؛ در واقع سلول‌های جدیدی ساخته می‌شوند و به مرور زمان این سلول‌های جدید بالاتر می‌آیند و در نتیجه سلول‌های مرده و پوست قدیمی از سطح پوست ریخته و کنده می‌شوند.
این پوسته‌ریزی به صورت طبیعی در پوست ما اتفاق میافتد و ممکن است ما خیلی از مواقع متوجه این تغییرات نباشیم.
آلودگی هوا چه تاثیری روی پوست دارد؟
هوا گازی است که در همه محیط‌ها وجود دارد و به طور حتم سلامت این گاز روی سلامت کل بدن تاثیر خواهد گذاشت. زمانی که اکسیژن کافی وارد بدن نشود مطمئنا پوست دچار کم غذایی شده و علائم پیری زودرس در آن ظاهر می‌شود. آلاینده‌های معلق در هوا نیز باعث ایجاد حساسیت‌های پوستی و آلرژی در بدن می‌شوند.
مثلا افراد مختلفی به پزشکان مراجعه می‌کنند که ضایعات پوستی غیر طبیعی دارند و پس از بررسی مشخص می‌شود آلودگی‌های هوا باعث ایجاد این ضایعات شده است.
پاک کردن پوست و آرایش چه ضرورتی دارد و چه کمکی به جوان ماندن پوست می کند؟
مواد آرایشی که روزانه مصرف می‌شود روی سطح پوست می‌ماند و به عمق یا زیر پوست وارد نمی‌شود. همان‌طور که گفته شد در خود پوست سلول‌های مرده و غده‌های چربی وجود دارد. همچنین آلودگی‌های محیط و مواد آرایشی همه با هم روی پوست تجمع پیدا می‌کنند و مانع از این می‌شوند که سلول‌های مرده به راحتی از پوست خارج شوند.
همچنین مواد آرایشی منافذ پوست را می‌بندند و در این صورت غده‌های چربی نمی‌توانند به راحتی عملکرد طبیعی داشته باشند. در نتیجه چربی‌ها زیر پوست تجمع پیدا می‌کنند و جوش‌هایی روی پوست نمایان می‌شوند. بنابراین بهتر است بعد از هر بار آرایش از پاک‌کننده‌ها استفاده کنیم و تمام آلودگی‌های گفته شده را از پوست پاک کنیم.
آقای دکتر آب به تنهایی می‌تواند مواد آلاینده را در خود حل و پوست را پاک کند؟
خیر، آب به تنهایی نمی‌تواند پاک‌کننده خوبی باشد چون آب در واقع شوینده ای است که در آن چربی وجود ندارد و فقط یک مایع است. اما آلودگی‌های پوست حلال در چربی هستند پس آب به تنهایی نمی‌تواند مواد آلاینده را که حلال در چربی هستند حل و پاک کند.
البته در بعضی از بیماری‌های پوستی مثل حساسیت‌های پوستی و درماتیت‌های پوستی که فرم حاد دارند، ترکیباتی از آب به عنوان کمپرس که بتواند زودتر ضایعات پوستی را بهبود دهد استفاده می‌شود.
آیا صابون‌ها قدرت پاک‌کنندگی تمامی باکتری‌ها و آلودگی‌ها را دارند؟
قدمت ساخت صابون به صدها سال قبل بر می‌گردد و صابون به عنوان یک شوینده و پاک‌کننده مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در حال حاضر انواع صابون‌ها با ترکیبات مختلف وجود دارند. در بعضی از صابون‌های جدید مواد آنتی باکتریال دیده می‌شود که باعث می‌شود خاصیت ضد میکروبی این صابون‌ها بیشتر از صابون‌های معمولی باشد.
اما صابون‌ها نمی‌توانند همه نوع میکروب را از بین ببرند. برای از بین بردن هر میکروبی ماده خاصی لازم است. صابون‌های کلاسیک PH قلیایی دارند اما صابون‌های جدیدتر که برای شست‌وشوی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند،PH اسیدی دارند و به پوست آسیب کمتری می‌رسانند.
در اینجا باید به این نکته اشاره شود که روی پوست، یک‌سری میکروب‌های طبیعی و مفید هم وجود دارند و قرار نیست که پوست اصلا میکروبی نداشته باشد. بعضی از آنها میکروب‌های طبیعی پوست هستند که فلور نرمال پوست نامیده می‌شوند. توجه کنید که با شست‌وشوی زیاد پوست با صابون‌های قلیایی ممکن است فلور نرمال پوست پاک شود و به پوست آسیب برسد.
چندبار شست‌وشوی صورت را در روز پیشنهاد می‌کنید؟
عواملی چون نوع پوست افراد (از خیلی خشک تا خیلی چرب) و مدت زمانی که در طول روز در معرض آلودگی‌های مختلف هستند، دفعات شست‌وشو را در طول روز تعیین می‌کند. برای مثال خانم‌های خانه‌دار نیاز کمتری به استفاده از صابون دارند. همچنین افرادی که پوست خیلی حساسی دارند نباید از ترکیبات صابونی استفاده کنند.
به دلیل اینکه صابون‌های عادی باعث می‌شوند پوست، خشک و حساس‌تر شود و در نتیجه زمینه ایجاد آلرژی در آنها بیشتر می‌شود. کسانی که پوستشان خشک است هم نباید به دفعات زیاد از صابون استفاده کنند.
همان‌طور که گفته شد صابون‌های معمولی PH قلیایی دارند و PH پوست اسیدی است در نتیجه پوست خشک‌تر خواهد شد. افرادی که پوست چربی دارند نیاز بیشتری به شست‌وشو با صابون دارند. زیرا صابون‌ها به راحتی می‌توانند چربی را پاک کنند. ولی دفعات شست‌وشو بستگی به این دارد که چربی پوست به چه میزانی است.
با این حال این افراد باید توجه کنند که شست‌وشوی مکرر با صابون می‌تواند تولید چربی پوست را افزایش دهد. یعنی زمانی که صابون‌ها چربی را از سطح پوست پاک می‌کنند، پوست دوباره چربی بیشتری تولید می‌کند بنابراین در مورد استفاده از صابون در پوست‌های چرب باید با احتیاط رفتار کرد.
انواع پاک کننده‌ها و لزوم استفاده از این مواد را برای خوانندگان ما توضیح دهید؟
پوست همه افراد نیاز به پاک‌کننده‌ای دارد که جایگزین صابون شود. معمولا اولین قدم استفاده از شیر پاک‌کن‌ها است، شیر پاک‌کن‌ها معمولا ترکیبی از روغن در آب هستند. یعنی بیشتر مایع هستند و جنس آنها به آب نزدیک‌تر است. شیرپاککنها برای پاک کردن مواد آرایشی، چربی‌های پوست و همچنین سلول‌های مرده موثر هستند.
البته استفاده از شیر پاک‌کن‌ها نیز بستگی به جنس پوست افراد دارد. شیرپاککنها برای پوست‌های حساس، خشک و چرب متفاوت هستند. استفاده از این مواد در طی روز حداقل یک بار ضروری است اما شیرپاککنها هم به تنهایی برای پاکسازی پوست کفایت نمی‌کنند و باید از پاک کننده‌های دیگری نیز استفاده شود.
قدم بعدی استفاده از تونر است. این پاک‌کننده بیشتر مواقعی استفاده می‌شود که از شیر پاک‌کن یا پاک‌کننده‌های دیگری استفاده شده ولی همچنان بقایای سلول‌های مرده روی پوست کاملا از بین نرفته‌اند، در این مرحله تونرها به عنوان پاک‌کننده دوم وارد عمل می‌شوند و پوست را تمیز می‌کنند و منافذ آن را به شکلی تغییر می‌دهند که ما بتوانیم در ظاهر پوستی شفاف‌تر و درخشنده‌تری داشته باشیم.
اما عملکرد مواد دیگر مانند: ژل شست‌وشو، پن و فوم‌ها تقریبا مانند یکدیگر است. این مواد از ترکیبات پاک‌کننده‌ای تشکیل شده‌اند که قوام آنها با یکدیگر فرق می‌کند. برای مثال فوم ترکیبی مانند صابون‌های مایع است که درون آن به میزان زیادی هوا وجود دارد برای همین به شکل کف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از فوم‌ها در ابتدا در صنعت استفاده می‌شد ولی با گذشت زمان متوجه شدند که می‌توان از فوم‌ها برای شست‌وشوی دست و صورت هم استفاده کرد چون نسبت به صابون‌ها آسیب کمتری به پوست می‌رسانند.
ژل‌های شست‌وشو دهنده و پن‌ها نیز شبیه به هم هستند. هر دو از ترکیبات صابونی تشکیل شده‌اند و می‌توانند به عنوان پاک کننده برای شست‌وشوی پوست استفاده شوند. پن‌ها برای پوست‌های حساس مناسب هستند زیرا Ph پوست را تغییر نمی‌دهند و میکروب‌های نرمال پوست را از بین نمی‌برند.
بعضی از افراد دانه‌های سرسیاهی روی بینی خود دارند. منشاء این دانه‌ها چیست و آیا می‌توان آنها را به طور دائم از بین‌برد؟
منشاء دانه‌های سر سیاه روی بینی از موهای نازک و ریشه‌های ناکامل مو است. در بیشتر مواقع می‌توان این دانه‌ها را با استفاده از اسکراپ‌ها، کرمهای ساینده و لایه برداری به طور موقت از بین برد. اما بعضی از انواع لیزرها روی ریشه‌های مو هم موثر هستند و به کمک این لیزرها می‌توان به شکل موفقیت‌آمیزی دانه‌های سرسیاه را از بین برد. البته این روش نسبت به روش‌های دیگر دائمی‌تر است.
آقای دکتر اسکراب ها چند نوع هستند؟
در ابتدا باید بگویم که اسکراب یعنی ساینده. در زمان‌های گذشته از مواد طبیعی مانند هسته زرد آلو یا از مشتقات گیاه بادام به عنوان اسکراب‌های طبیعی استفاده می‌شد. اسکراب‌ها دو نوع هستند؛ شیمیایی و فیزیکی. شاید خیلی از مردم ندانند که کیسه کشیدن یا استفاده از سنگ پا در حمام همان اسکراب‌های فیزیکی هستند.
اسکراب‌های شیمیایی از اسیدهای میوه تشکیل شده‌اند که انواع مختلفی دارند و بیشتر آنها در لایه برداری یا پیلینگ استفاده می‌شود. اما درحال حاضر اسکراب‌ها ترکیبی از هر دو نوع هستند؛ یعنی از مواد شیمیایی (اسید میوه) تشکیل شده اند که در داخل آنها دانه‌های زبری وجود دارد و روی صورت به صورت فیزیکی سایش داده می‌شوند.
استفاده از اسکراب برای همه افراد با پوست‌های مختلف مناسب است؟
خیر، اسکراب‌ها برای پوست‌های حساس و خیلی خشک مناسب نیستند زیرا خود اسکراب‌ها باعث خشکی بیش از حد پوست می‌شوند. همچنین دفعات استفاده از اسکراب‌ها بستگی به پوست افراد دارد اما به طور میانگین بین هفته‌ای دو یا سه بار کافی است.
توصیه شما به افرادی که خودسرانه از کرمهای لایه برداری استفاده می‌کنند چیست؟
خیلی‌ها فکر می‌کنند کرم‌ها، صابون‌ها و تمام لوازمی که استعمال خارجی دارند جزو داروها محسوب نمی‌شوند در حالی که استفاده خودسرانه از هر دارویی مضر است و توصیه نمی‌شود. استفاده از کرمهای لایه برداری بدون تجویز پزشک باعث ایجاد عوارض جدی خواهد شد. کرمهای لایه بردار لایه‌ای از روی پوست را بر می دارند و در نتیجه پوست در معرض عوارض بیشتری از نور آفتاب مانند: آفتاب سوختگی، ایجاد لک و چین و چروک قرار می‌گیرد؛ حتی احتمال بروز سرطان پوست در این افراد بالا می‌رود. استفاده از این کرم‌ها حتما باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
چرا پیلینگ یا همان لایه برداری تا این حد طرفدار دارد؟
مسلما مهم‌ترین دلیل این است که همه دوست دارند در ظاهر پوستی زیبا و شاداب داشته باشند و هدف اصلی لایه‌بردارها همین است. در واقع عملکرد پیلینگ شبیه پاک‌کننده‌ها است. پیلینگ با روش‌های دیگری لایه‌های مرده و زبر پوست را پاک می‌کند و باعث می‌شود که پوست جوانتر از زیر لایه‌های پوست ظاهر شود.
در نتیجه پوست جوانتر، شاداب‌تر و درخشنده‌تر به نظر می‌رسد. اما گاهی اوقات ما لایه برداری را برای کمک به درمان‌های دیگر مانند: درمان لک، جوش و چین وچروک استفاده می‌کنیم.
آقای دکتر چند نوع لایه برداری وجود دارد؟
به طورکلی لایه‌بردارها سه نوع هستند، لایه برداری فیزیکی، شیمیایی و لیزری.
روش‌های مختلف لایه برداری چه فرقی با هم دارند؟
لایه برداری فیزیکی که نوع معروف آنها میکرودرم است به صورت فیزیکی پوست را سایش می‌دهد و یک لایه خیلی نازک از پوست را بر می‌دارد در نتیجه تاثیر داروهایی که برای بهبود لک و جوش استفاده می‌شود بالا می‌رود.
لایه بردارهای شیمیایی یا همان پیلینگ شیمیایی معمولا از اسیدهای میوه‌ای تشکیل شده اند و معروف ترین آنها گلایکودید اسیدها هستند. افراد می توانند برای استفاده از این لایه بردارها با میزان اسید زیر ۱۵ درصد به داروخانه‌ها مراجعه و آن را تهیه کنند. البته اگر استفاده از آنها با تجویز پزشک باشد بهتر است. اما لایه بردارها با ترکیبات گلایکودید اسیدهای بالاتر از ۱۵ درصد را به هیچ عنوان نباید بدون تجویر پزشک مصرف کرد.
لایه برداری با استفاده از لیزر هم باید توسط پزشک متخصص پوست انجام شود و پزشکان افرادی را که پوستشان به این نوع لایه برداری احتیاج دارد انتخاب می‌کنند. هر کدام از روش‌های لایه برداری سطح‌بندی دارند. یعنی ما می‌توانیم برای مثال میکرودرم را که یک لایه برداری فیزیکی است، خیلی سطحی انجام دهیم یا خیلی عمیق.
در کل درصد لایه برداری می‌تواند متغیر باشد. پیلینگ شیمیایی هم همین طور است؛ هر چه غلظت اسیدهای میوه‌ای بالاتر باشد لایه برداری عمیق‌تر انجام می‌شود و با تشخیص پزشک، اسیدهایی با غلظت پایین‌تر یا بالاتر انتخاب می‌شوند. در مورد لیزر هم می‌توان به همین صورت عمل کرد.
آقای دکتر همه افراد می‌توانند از سه روش لایه برداری گفته شده برای پاکسازی استفاده کنند؟
اغلب از هر سه روش به عنوان لایه برداری استفاده می‌شود ولی معمولا به تشخیص پزشک متخصص بستگی دارد که از کدام نوع لایه برداری برای چه نوع پوست، رنگ و جنسی استفاده شود. شاید بتوان از هر سه روش برای یک فرد استفاده کرد ولی احتمالا یک روش بهتر از روش‌های دیگر جواب می‌دهد.
بهتر است لایه برداری پوست در چه فصلی انجام شود؟
افرادی که پوست تیره دارند در هر فصلی از سال می‌توانند لایه برداری سطحی پوست را انجام دهند اما به آنها توصیه می‌شود، بعد از انجام لایه برداری سعی کنند زیاد در معرض نور آفتاب نباشند و حتما از ضد آفتاب استفاده کنند.
افرادی که پوستشان روشن تر است بهتر است لایه برداری را در فصل‌های سرد سال یا فصل‌هایی که نور آفتاب در طول روز کمتر است انجام دهند. به دلیل اینکه این افراد استعداد آسیب‌پذیری بالاتری نسبت به پوست‌های تیره دارند و روبه رو شدن با نورآفتاب باعث ایجاد لک روی صورت آنها می‌شود.
دفعات انجام لایه برداری چگونه است؟
برای درمان بعضی از مشکلات پوستی در بیماران بهتر است لایه برداری هر دو هفته یک بار انجام شود ولی دفعات درمان بعد از مدتی تغییر می کند و هر هفته یک بار این کار انجام می‌شود. در کل دفعات انجام لایه‌برداری از پوست بستگی به نظر پزشک متخصص دارد.
چرا روزهای اول بعد از لایه برداری ظاهر پوست بدتر می‌شود؟
خیلی وقت ها در چند روز اول پس از لایه برداری شیمیایی و استفاده از لیزر، پوست افراد در ظاهر بدتر می‌شود اما در لایه برداری فیزیکی کمتر این اتفاق میافتد. به دلیل اینکه در لایه برداری شیمیایی و لیزر سطح پوست یا لایه شاخی آن از بین می‌رود و پس از چند روز رنگ پوست تیره‌تر می‌شود. در این صورت باید صبر کنیم تا پوسته‌ها به صورت عادی از پوست کنده شوند و با گذشت زمان پوست بهتر می‌شود.
آقای دکتر برای بهبود جوش صورت روش لیزر بهتر است یا پیلینگ؟
برای درمان جوش‌ها از لیزر استفاده می‌شود البته لیزر درمان اصلی نیست بلکه به همراه استفاده از قرص‌ها و صابون‌های مخصوص که به تجویز پزشک متخصص انجام می‌شود می‌توان از این روش به عنوان کمک در درمان استفاده کرد.
اما برای درمان جای جوش‌ها باز بستگی به این دارد که جوش‌ها در کدام قسمت از صورت و در چه عمقی از پوست قرار دارند. از روش پیلینگ و لیزر برای از بین بردن جای جوش‌های خیلی عمیق استفاده نمی‌شود و حتما باید از روش‌های جراحی استفاده کرد تا عمق پوست بالاتر بیاید و جای جوش‌ها به سطح پوست نزدیک‌تر شوند. در این مرحله می‌توان از لیزرها به عنوان یک لایه‌بردار کمک گرفت که سطح پوست را صاف کنند.
چه مراقبت‌هایی بعد از لایه برداری لازم است که انجام شود؟
همان‌طور که گفته شد پس از لایه برداری چند لایه از پوست برداشته می‌شود. خود این لایه‌هایی که برداشته می‌شوند تا حدودی سطح دفاعی پوست در مقابل تابش نور آفتاب هستند و مانع از این می‌شوند که نور آفتاب به راحتی به لایه‌های عمیق‌تر پوست برسد.
هنگامی که این لایه‌ها برداشته می‌شوند آسیب‌پذیری پوست در مقابل نور آفتاب بالاتر می‌رود. در نتیجه بعد از لایه برداری پرهیز از قرار گرفتن در مقابل نور مستقیم آفتاب و استفاده از ضد آفتاب‌ها ضروری است.
علاوه بر این نباید پوسته‌هایی را که روی سطح پوست ایجاد می‌شود با ناخن کند چون این کار باعث ایجاد عوارض جدی روی پوست می‌شود. همچنین به دلیل اینکه پس از لایه برداری سطح دفاعی پوست از بین رفته و پوست در معرض تهاجم عفونت‌های میکروبی و ویروسی بیشتری است باید پوست کاملا تمیز نگه داشته شود تا میکروب‌ها نتوانند به راحتی روی پوست قرار گیرند.
آقای دکتر توصیه آخر شما به خوانندگان چیست؟
همه علاقه‌مند هستند که پوستی زیبا و درخشان داشته باشند تا بتوانند در جامعه بهتر ظاهر شوند و اعتماد به نفس آنها بالاتر رود. به یاد داشته باشید که پوست نیازمند مراقبت همیشگی است. به طور کلی مراقبت از پوست چند نوع است که استفاده از پاک‌کننده ها یکی از آنهاست.
پرهیز از نور آفتاب، استفاده به موقع از کرمهای ضد چروک و انجام روش‌هایی که ایجاد چروک روی پوست را به تاخیر بیندارد از دیگر نکاتی است که باید به آنها توجه کرد. در ضمن فراموش نکنید هر فردی باید به کمک پزشک متخصص خود از پاک‌کننده مخصوص پوست خود استفاده کند.