زیبایی نیاز فطری انسان‌هاست و از روزگار قدیم تاکنون همه انسان‌ها در پی راه‌هایی برای زیباتر کردن مو، چهره و اندام خود هستند. زنان و مردان به دلیل تفاوت ظاهر به شکلی متفاوت روش‌هایی را برای تزیین و زیبا ساختن خود به کار می‌برند و این خواسته انسان تا حدی برای او در اولویت بوده و هست که عده‌ای را به عنوان متخصصان و صنعتگران این حوزه به کار گماشته است. مردم آفریقا نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
روش و شکل آرایش و تزیین صورت و اندام در زنان و مردان در هر جامعه‌ای متناسب با فرهنگ و عرف مردمان آن و متفاوت با جامعه دیگر است. علاوه بر مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی، اقتصاد نیز در طول تاریخ عامل مهم و تاثیرگذاری بر کیفیت و کمیت آرایش زنان و مردان بوده است.
بیش از این مولفه‌ها آرایش در عمل به عناصر دیگری مانند نوع، جنس، کیفیت و رنگ پوست و مو نیز بستگی دارد و بر اساس این ویژگی‌ها شکل و مدل آرایشی نیز تغییر می‌کند.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌هایی که در آن می‌توان تاثیر این مولفه‌ها را در تغییر و تنوع آرایش نشان داد، تفاوت رنگ، شکل و نوع آرایش در پوست سفید و سیاه است. به عبارت دیگر، سفید پوستان و سیاه پوستان نه تنها به دو شکل متفاوت آرایش می‌کنند بلکه در اصل به دو نوع و گونه مختلف وسایل آرایشی نیاز دارند.
در میان قاره‌های جهان آفریقا قاره سیاه پوستان است البته گروه‌هایی از آنها نیز به آمریکا مهاجرت کرده‌اند. هرچند رنگین پوستان بومی آمریکا نیز عضو خانواده بزرگ سیاهان هستند اما آفریقا به عنوان سرزمین اصلی آنها به شمار می‌رود.
رنگ پوست سیاهان نه تنها آنها را از سایر انسان‌ها متمایز می‌سازد بلکه در طراحی و اجرای آرایش نیز شکل و نوع جدیدی را ایجاد کرده است. تاریخ آرایش و آرایشگری در آفریقا به شش هزار سال می‌رسد و اجداد آفریقایی‌های امروز علاوه بر ابداع مواد آرایشی اولیه، تحول بزرگی در صنعت آرایشگری پوست و مو و طراحی لباس‌های مخصوص به وجود آوردند.
آنها داروهای بسیاری از گیاهان و مواد اولیه اطراف خود تهیه و همچنین از رنگ‌های زیادی برای آرایش صورت خود استفاده می‌کردند که بعضی از انواع مدل مو و لباس آنها هنوز هم رایج است. علاوه بر تفاوت در رنگ پوست، یکی از ویژگی‌های آفریقا یی‌ها داشتن موهای مجعد و فرفری است.
این ویژگی مدل‌های متنوعی از بافت مو را به وجود آورده است که این روزها در ایران نیز همانند بسیاری از نقاط جهان رایج شده است. تل‌ها و بافت‌های متنوع مو با عنوان مدل موی آفریقایی- آمریکایی شناخته می‌شوند اما آرایش صورت آفریقا یی داستان خواندنی دیگری دارد.
آرایش آیینی و باستانی آفریقا
بر اساس آثار به جای مانده از تاریخ باستان، آرایش نزد مصریان به عنوان صاحبان یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌های جهان رواج داشته است. در تصاویر به جای مانده بر دیواره‌های اهرام مصر می‌توان زنان و مردانی را مشاهده کرد که اطراف چشمانشان را با رنگ‌های سبز و خطوط سیاه رنگ‌آمیزی می‌کردند.
به عنوان مثال ملکه کلئوپاترا با کشیدن سرمه به دور چشمانش می‌خواست به آن قدرت نفوذ بیشتری ببخشد. پادشاهان و درباریان مصر نیز با استفاده از زیورآلات طبقه اجتماعی‌شان را نشان می‌دادند و مردم قبایل سیاه پوست علاوه بر به کار بردن رنگ‌های شاد و زنده در چهره‌هایشان، خود را برای جشن‌ها به شکل‌های عجیب و غریب می‌آراستند.
مردمان قاره سیاه رنگ‌های طبیعی را از حنا، خاک رُس و گیاهان بومی سرزمینشان می‌ساختند و در میان آنها زیبایی و خوشبویی مساله بسیار مهمی بود.
مصریان به عوالم روحانی بسیار معتقد بودند و ظاهر اشخاص را به صورت مستقیم متناسب با درجه معنوی او می‌دانستند. از این رو آنها همواره به دنبال روش‌هایی بودند تا در حد قابل قبولی زیبا شوند.
اهالی مصر استعداد فراوانی در ابداع کردن فرمول‌های طبیعی برای حل مشکلات پوستی داشتند؛ در قرن‌های۱۰ تا ۱۵ قبل از میلاد، محصولاتی برای رفع ترک‌های پوست ناشی از کشیدگی، جای زخم، چروک پوست و حتی ریزش مو داشتند. لوازم آرایش چشم، کرم صورت، روغن بدن و طیف وسیعی از انواع عطرها نیز در مصر تولید و مصرف می‌شد و حنا و سرمه از مواد مرسوم آرایشی بود.
اگر چه لازمه مراسم آیینی و رقص‌های مشهور قبایل آفریقا یی، آرایش و پیرایش بود اما با ورود رومیان به مصر بُعد معنوی تولید لوازم آرایشی کاهش یافت و نه تنها آرایش کردن فقط منحصر به آیین‌ها باقی نماند بلکه برای تهیه آن از روش‌هایی نه چندان تمیز استفاده شد. برای مثال، رومیان ناخن‌های خود را با ترکیبی از چربی و خون گوسفند رنگ‌آمیزی می‌کردند در حالی که مصریان از گیاهان و مواد اولیه طبیعی بهره می‌گرفتند.
قرن بیستم؛ پاسخ به نیازی تاریخی
پیشینه آرایشی قاره آفریقا برای بسیاری از علاقه‌مندان به این صنعت در مصر خلاصه می‌شود اما جالب است که بدانیم قرن بیستم در تحول صنعت آرایشگری نقش مهم و جالبی داشته است.
شرکت‌ها و کارخانه‌های لوازم آرایشی تا میانه قرن بیستم تنها برای سفید پوستان مواد آرایشی را می‌ساختند و در سال‌های میانی دهه۷۰ میلادی بالاخره به خواست مشتریان رنگین پوست خود پاسخ دادند و پودرهایی متناسب با رنگ پوست آنها ابداع و تهیه کردند.
در اوایل دهه ۸۰ محصولاتی ابتدایی مانند پودرهای صورت وارد بازار شد که برای تُن‌های رنگی تیره‌تر پوست مناسب بود. شرکت‌های شناخته شده‌ای مانند آستار ( Astarté)، آفرام (Afram )، لیبرا (Libra )، فلوری روبرتز (Flori Roberts ) و فشن (Fashion) برای کسب بازارهای کشورهای آفریقا یی و آمریکایی محصولات آرایشی جدیدی را تولید کردند.
بسیاری از این تولیدات، پودرها یا کرم‌های های‌هت (Hi Hat) بودند که در تِنسی ساخته می‌شدند. این محصولات با عنوان‌هایی چون برای قهوه‌ای روشن، برنز مسی، قهوه‌ای تی‌زوم یا شاه‌بلوطی تیره در بسته‌هایی با تصاویری از موهای صاف و پوست روشن عرضه می‌شدند.
در اواخر قرن بیستم نوعی از رنگ‌های مو نیز به بازار آمد که ماهیت گیاهی و خاصیت ماندگاری طولانی داشتند. این نوع از رنگ موها برای مردم مشرق زمین و آفریقا یی‌ها آشنا بود زیرا حنا پودری از برگ‌های خشک شده درختچه بومی آن سرزمین‌ها بود که برای تنوع و تغییر رنگ مو و ناخن از زمان‌های قدیم رایج بود.
در قدیم از حنا برای رنگ کردن مو و دست و پا برای مراسم آیینی به ویژه در مراسم عروسی و جشن‌های دوران بلوغ، برای خُنک کردن پوست و همچنین به عنوان یک گیاه دارویی استفاده می‌کردند اما در دوره جدید حنا به عنوان رنگ مو و لاک ناخن به کار گرفته شد. سرمه نیز به شکل مدادهای آرایشی چشم و لب بار دیگر به کار گرفته شد.
علاوه بر رنگ مو و پودرهای جدید برای سیاه پوستان، در سال ۱۹۷۳ ورونیکا دوین (Veronica Devine) و پائول سیمز (Paul Symes ) نسخه‌های جدیدی از محصولات مراقبت از پوست و مو مانند کرم و ژل تهیه کردند که برای موی مجعد و خشک سیاهان و پوست تیره آنها مناسب بود زیرا بر خلاف این باور عمومی که پوست‌های تیره در برابر آفتاب آسیبی نمی‌بینند، پزشکان به این نتیجه رسیدند که آفتاب سوزان و هوای خشک آفریقا برای پوست زنان و مردان مضر است و باید به نحوی از آن مراقبت کنند.
تیپ‌های مناسب آرایشی
انتخاب پودر صورت مناسب برای سیاه پوستان کار دشواری است زیرا این نوع پوست طیف گسترده‌ای از رنگ تیره تا روشن را در بر دارد و در صورت انتخاب رنگ پایه نامناسب صورت آنها تیره‌تر به نظر می‌رسد.
البته رنگ پوست تنها عامل موثر در انتخاب رنگ پایه نیست بلکه نوع آن نیز بسیار مهم است. کسانی که پوست معمولی و چرب دارند می‌توانند از وسایل آرایشی مایع یا پودری به زیبایی استفاده کنند اما آنهایی که پوست خشک دارند بهتر است از مواد آرایشی کرم‌دار بهره بگیرند.
در مورد پوست‌های لک‌دار و دارای طیف رنگی به ویژه در مواردی که پوست بی‌رنگ و سفید تیره می‌شوند باید از دو رنگ پایه استفاده کرد. سفیدپوستان در آرایش می‌توانند از طیف رنگ آبی بهره بگیرند اما پوست‌های تیره بهتر است طیف بنفش را انتخاب کنند. پوست‌های قهوه‌ای رنگ نیز بهتر است از رنگ زرد و طلایی برای سایه چشم استفاده کنند و در آرایش روز مواد کمتر و در آرایش شب مواد بیشتری را به کار گیرند.
رنگ گونه نیز باید متناسب با سایر رنگ‌های انتخاب شده برای سایه باشد. به این ترتیب رنگ گونه باید محو و متناسب با طلایی و بنفش انتخاب بشود.
آفریقا؛ اینجا و امروز
پوست‌های تیره شده و به اصطلاح بُرُنزه دختران و پسران به ویژه در تابستان امسال نشان از موج جدیدی از مطلوبیت و گرایش به رنگ‌های تیره دارد. این تیرگی‌های ساختگی با کمک نور آفتاب و روغن‌ها و کرم‌های ویژه مانند تابستان سال‌های پیش نشان از تغییر ذائقه آرایشی جوانان داشت اما امسال با آمیختگی آن با مُدل‌های بافت متنوع به شکل مستقیم علاقه جوانان به سبک آرایش تیره پوستان را نشان داد.
البته نه تنها تهران و ایران بلکه در سایر کشورهای جهان، سفید پوستان به تیره کردن پوست خود علاقه نشان می‌دهند و ستاره‌های سینما و موسیقی می‌توانند یکی از عوامل موثر بر این بازار باشند.
آرایشگاه‌ها و آرایشگران نیز با شناخت این علاقه‌مندی به آن دامن می‌زنند تا خواست مشتریانشان را پاسخ گویند. اما آگاهی و شناخت از روش درست، ایمن و سالم تیره کردن پوست و مدت زمان نگهداری از بافت‌های فشرده لازمه داشتن پوست و موی سالمی است که هر روز می‌تواند با تغییر روش‌های آرایشی و بهداشتی همراه شود.